زیست چینه‌‏نگاری سازند آب دراز در برش چینه‏‌شناسی شیخ (شمال شرق بجنورد) بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای چینه‏‌شناسی و فسیل‏‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

2 استاد، گروه زمین‏‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دکترای چینه‏‌شناسی و فسیل‏‌شناسی، شرکت ملی نفت، ایران

چکیده

به منظور مطالعات زیست چینه‏نگاری سازند آب دراز در ناودیس شیخ در شمال شرق بجنورد (غرب حوضه کپه داغ) یک برش چینه‏شناسی بر روی یال جنوبی این ناودیس انتخاب و نمونه‏برداری شده است. ضخامت سازند آب دراز در برش مورد مطالعه 252 متر بوده و از لحاظ سنگ‏شناسی به سه واحد زیرین (سنگ آهک‏های ضخیم لایه تا توده‏ای)، میانی (تناوب سنگ آهک‏های شیلی و سنگ آهک‏های چاکی متوسط تا ضخیم لایه) و بالایی (سنگ آهک‏های مارنی و سنگ آهک‏های شیلی نازک لایه) تقسیم شده است. مرز زیرین سازند آب دراز در برش مورد مطالعه با آهک‏های ماسه‏ای سازند آیتامیر و مرز بالایی آن با آهک‏های مارنی سازند آب تلخ به صورت پیوسته و هم‏شیب است. در مطالعات زیست چینه‏نگاری ضمن شناسائی 48 گونه متعلق به 26 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونیک و بنتیک، 7 زون زیستی زیر شناسایی و معرفی گردید.
1) Helvetoglobotruncana helvetica Total range Zone
2) Dicarinella primitiva-Marginotruncana sigali Partial range Zone
3) Dicarinella concavata Interval Zone
4) Dicarinella asymetrica Total range Zone
5) Globotruncanita elevata Partial range Zone
6) Globotruncana ventricosa Interval Zone
7) Radotruncana calcarata Total range Zone
بر اساس زون‏های زیستی شناسایی شده فوق و مجموعه فسیلی موجود در آن، سن سازند آب دراز در برش مورد مطالعه، تورونین پیشین تا کامپانین پسین تعیین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Biostratigraphy of the Abderaz Formation in Sheikh stratigraphic section (north east of Bojnurd) based on planktonic foraminifera

نویسندگان [English]

  • mohammad Hasan kazemzadeh 1
  • Abbas Sadeghi 2
  • Mohammed Hossein Adabi 2
  • Hormoz Ghalavand 3
چکیده [English]

Introduction
The Kopet Dagh Sedimentary Basin is located at some parts of Turkmenistan, Afghanistan and NE of Iran (Berberian and King, 1981). This sedimentary basin formed after the closure of Paleotethys Ocean owing to the Middle Triassic Orogenic event and mainly consists of Jurassic to Tertiary deposits (Afshar-Harb, 1994). The Abderaz Formation is various in thickness and consists mainly of brown shales and chalky limestone in its type section which is located in 75 km of east of Mashhad city at Mozduran area (Afshar-Harb, 1994). It unconformably overlies the Aitamir Formation and conformably covers by the Abtalkh Formation (Afshar-Harb, 1994). There are several investigations on the Abderaz Formation biostratigraphy and stratigraphical properties such as Kalantari (1969), Vahidinia (1973), Foroughi (2004), Bakhshandeh et al. (2007, 2008), Shafiee et al. (2011, 2012), Vahidinia et al. (2014). To study the planktonic foraminifera of the Upper Cretaceous deposits in the west of the Kopet Dagh Basin, the Sheikh stratigraphic section in south flank of Sheikh syncline at north east of Bojnurd was selected and investigated.
 
Materials and methods
In order to biostratigraphic analysis of the Abderaz Formation, one stratigraphic section in south flank of Sheikh syncline were studied. The thickness of the Abderaz Formation in the studied section is 252 m and a total of 235 thin sections were prepared and analyzed. The identification of species and classification of genera follows that of Postuma (1971), Wonders (1980), Loeblich and Tappan (1988), Bolli et al. (1989), Robaszynski et al. (1984), Robaszynski and Caron (1979) and Premoli Silva and Verga (2004).
 
 
Lithostratigraphy
The Kalat Formation in the Sheikh section is 252 m in thickness and it conformably overlies the sandy limestones of the Aitamir Formation and conformably covers by argillaceous limestones of the Abtalkh Formation. Lithostratigraphically, the Abderaz Formation are divided into three parts. Generally, these parts are mainly composed of thick bedded to massive limestone, chalky limestone, argillaceous limestone and marly limestone.
 
Biostratigraphy
The biostratigraphic analysis of the Abderaz Formation in Sheikh section led to recognition of 44 species belonging to 14 genera of planktonic foraminifera, 4 species belonging to 12 genera of benthic foraminifera and 4 species belonging to 2 genera of oligosteginids and then 7 biozones are identified based on biozonation scheme of Premoli Silva and Verga (2004). These biozones are briefly described below:
 
1: Helvetoglobotruncana helvetica Total range Zone: This biozone is characterized by first appearance to last appearance of Helvetoglobotruncana helvetica. The foraminifera content of this biozone include Helvetoglobotruncana helvetica, Marginotruncana coronata, Marginotruncana pseudolinneiana, Marginotruncana marginata, Marginotruncana schneegansi, Marginotruncana renzi, Whiteinella archaeocretacea, Whiteinella baltica, Whiteinella aprica, Whiteinella praehelvetica, Whiteinella paradubia, Praeglobotruncana cf. stephani, Archaeoglobigerina cretacea, Archaeoglobigerina blowi, Dicarinella algeriana and Dicarinella imbricata.
Age: Early to Middle Turonian
2: Dicarinella primitiva-Marginotruncana sigali Partial range Zone: This biozone is marked between the last appearance of Helvetoglobotruncana helvetica and the first appearance of Dicarinella concavata. The associating foraminifera in this biozone include Dicarinella primitiva, Marginotruncana sigali, Marginotruncana marginata, Marginotruncana pseudolinneiana, Whiteinella baltica, Whiteinella paradubia, Whiteinella inornata, Dicarinella algeriana, Archaeoglobigerina cretacea and Archaeoglobigerina blowi.
Age: Middle to Late Turonian
3: Dicarinella concavata Interval Zone: This biozone is characterized by first appearance of Dicarinella concavata and the last appearance of Dicarinella asymetrica.The foraminifera content of this biozone consist of Dicarinella concavata, Dicarinella primitiva, Marginotruncana marginata, Marginotruncana pseudolinneiana, Marginotruncana schneegansi, Marginotruncana sigali, Marginotruncana sinuosa, Marginotruncana paraconcavata, Whiteinella baltica and Archaeoglobigerina cretacea.
Age: Late Turonian-Lowermost Santonian
4: Dicarinella asymetrica Total range Zone: This biozone is characterized by total range of Dicarinella asymetrica. The foraminifera content of this biozone include Dicarinella asymetrica, Dicarinella concavata, Marginotruncana pseudolinneiana, Marginotruncana sigali, Marginotruncana sinuosa, Marginotruncana paraconcavata, Contusotruncana fornicata, Globotruncanita elevata, Globotruncana bulloides, Globotruncana lapparenti and Globotruncana linneiana.
Age: Early Santonian-Lowermost Campanian
5: Globotruncanita elevata Partial range Zone: This biozone is marked between the last appearance of Dicarinella asymetrica and the first appearance of Globotruncana ventricosa. The associating foraminifera in this biozone include Globotruncanita elevata, Globotruncanita stuartiformis, Contusotruncana fornicata, Globotruncana bulloides, Globotruncana lapparenti, Globotruncana hilli, Globotruncana linneiana, Macroglobigerinelloides bollii, Macroglobigerinelloides prairiehilensis, Macroglobigerinelloides messinae and Archaeoglobigerina cretacea.
Age: Early Campanian
6: Globotruncana ventricosa Interval Zone: This biozone is marked between the first appearance of Globotruncana ventricosa and the first appearance of Radotruncana calcarata.The foraminifera content of this biozone include Globotruncana ventricosa, Contusotruncana patelliformis, Contusotruncana plummerae, Contusotruncana fornicata, Globotruncanita elevata, Globotruncana stuarti, Globotruncana lapparenti, Globotruncana bulloides, Globotruncana hilli, Globotruncana linneiana and Globotruncana mariei.
Age: Middle to Late Campanian
7: Radotruncana calcarata Total range Zone: This biozone is characterized by total range of Radotruncana calcarata. The foraminifera content of this biozone include Radotruncana calcarata, Globotruncana ventricosa, Contusotruncana patelliformis, Contusotruncana fornicata, Globotruncanita stuartiformis, Globotruncanita elevata, Globotruncana stuarti, Globotruncana lapparenti, Globotruncana bulloides, Globotruncana linneiana and Globotruncana mariei.
Age: Late Campanian
Finally, according to the recognized planktonic foraminifera and indicated biozones, the Early Turonian to Late Campanian age for deposits of the Abderaz Formation in the Sheikh stratigraphic section at north east of Bojnurd is proposed

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biostratigraphy
  • Abderaz Formation
  • Sheikh section
  • Bojnurd
  • Planktonic foraminifera
احمدی، م.، م. وحیدی نیا، و ع. عاشوری، 1391، پالئواکولوژی سازند آب تلخ در برش پادها واقع در شرق حوضه کپه داغ، بر اساس روزن‏داران پلانکتونیک و ینتیک: نشریه رخساره‏های رسوبی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش. 5 (2)، ص. 119-134.
افشار حرب، ع.، 1373، زمین‏شناسی کپه داغ: انتشارات زمین‏شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 606 ص.
آقانباتی، ع.، 1383، زمین‏شناسی ایران: سازمان زمین‏شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
بخشنده، ل.، ع. آقانباتی، ف. کشانی، و ط. محتاط، 1386، مطالعه روز داران پلاژیک و زیست زون‏بندی سازند آب دراز: فصلنامه علوم زمین، سازمان زمین‏شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ش 64، ص 126-135.
بخشنده، ل.، 1387، مطالعه سازند آب تلخ در مقطع تیپ بر اساس فرامینیفرهای پلانکتونی: نشریه علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی، ش 69، ص 27-36.
صادقی، ع.، و ف. فروغی، 1384، تأثیر حرکات ساب هرسینین در شرق حوضه کپه داغ (شمال و شمال شرق مشهد): نشریه دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ش10، ص 53-68.
علامه، م.، و ف. مرادیان، 1388، پالینولوژی و آنالیز محیط دیرینه سازند آب دراز در حوضه رسوبی کپه داغ: مجله علوم دانشگاه تهران، ش 35، ص 1-10.
فروغی، ف.، 1383، میکروستراتیگرافی سازند آبدراز در شرق حوضه کپه داغ (شرق و شمال شرق مشهد): دانشگاه شهید بهشتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، 132 ص.
فروغی، ف.، و ع. صادقی، 1385، بیواستراتیگرافی سازند آب دراز در مقطع چینه‏شناسی روستای طاهرآباد (شرق حوضه کپه داغ) بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتونی: فصلنامه زمین‏شناسی ایران، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ش 4، ص 47-63.
نطقی مقدم، م.، ف. هادوی، و ب. رحیمی، 1390، زیست چینه‏نگاری و پالئواکولوژی گذر سازند آب دراز به سازند آب تلخ در برش‏های مزدوران و کلات: نشریه رخساره‏های رسوبی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش 4 (2)، ص 199-219.
وحیدی‏نیا، م. 1373، مطالعات بایواستراتیگرافی و محیط رسوبی سازند آب دراز در مناطق شرقی حوضه کپه داغ: پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، 267 ص.
Afshar-Harb, A., M. H. Bolourchi, and M. Mehr-Parto, 1978, Bojnurd Geological Map 1/250000: Geological Survey of Iran, N. 1-3.
Afshar-Harb, A., 1979, The Stratigraphy, Tectonics and Petroleum Geology of the Kopet-Dagh Region, Northern Iran: PhD Thesis, Imperial College of Sciences and Technology, University of London, London, 316 p.
Berberian, M., and G.C.P. King, 1981, Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran: Canadian Journal of Earth Sciences, v. 18, p. 210-265.
Bolli, M.H., J. B. Saunders, and K. P. Perch-Nielsen, 1987, Plankton Stratigraphy: Cambridge University Press, New York, 970 p.
Caron, M. 1985, Cretaceous planktic foraminifera. In. Bolli, H. M., J. B. Saunders, and K. P. Perch-Nielsen, (Eds), Plankton stratigraphy: Cambridge University Press, p. 17-86.
Ghourchaei, S., E. Ghasemi-Nejad, M. Vahidinia, and A. Ashouri, 2014, Paleoenvironmental reconstruction of the upper Cretaceous succession (Abtalkh Formation) of the Kopeh-Dagh Basin, northeastern Iran based on foraminiferal and palynological analyses: Arabian Journal of Geosciences, v. 8, p. 2153–2168.
Gradstein, F.M., J. G. Ogg, M.D. Schmitz, and G. M. Ogg, 2012, The geologic time scale 2012: Elsevier, p. 1–144.
Hardenbol, J., J. Thierry, M.B. Farley, T. Jacquin, P. C. Graciansky, and P.R. Vail, 1998, Mesozoic and Cenozoic sequence chronostratigraphic framework of European basins: SEPM Special Publication, v. 60, p. 3–13.
Hofker, J., 1957, Foraminiferen der Oberkreide von Nordwestdeutschland und Holland. Amt für Bodenforschung, Hannover, 464 p.
Kalantari, A., 1969, Foraminifera from the Middle Jurassic-Cretaceous successions of Kopet-Dagh region (NE Iran): NIOC Geological Laboratories Publication, N.3, 298 p.
Loeblich, A. R., Jr. and H. Tappan, 1988, Foraminiferal Genera and their Classification: Van Nostrand Rienhold, New York, 970 p.
Lyberis, N., G. Manby, J.T. Poli, V. Kalugin, H. Yousouphocaev, and T. Ashirov, 1998, Post Triassic evolution of the southern margin of the Turan plate: Comptes Rendus Academic Sciences Paris, v. 326, p. 137–143.
Postuma, J.A., 1971, Manual of Planktonic Foraminifera: Elsevier, Amsterdam, 420 p.
Premoli Silva, I., and W. V. Sliter, 1995, Cretaceous planktonic foraminiferal biostratigraphy and evolutionary trends from the Bottaccione section, Gubbio, Italy: Palaeontographia Italica,v. 82, p. 1-89.
Premoli Silva, I. and D. Verga, 2004, Practical manual of Cretaceous Planktonic Foraminifera, Course 3. In: Verga, D., and R. Rettri, (Eds), International School of Planktonic Foraminifera: University of Perugia and Milano, Tripografiadi di Pontefecino, Perugia, Italy, 283 p.
Robasnyski, F. and M. Caron, 1979, Atlas de Foraminiferes Planctonique du Cretace Moyen (Mer Boreale et Tethys): Chaiers de Micropaleontologie, v. 2, p. 1-181.
Robaszynski, F., M. Caron, J. M. Gonzales-Donoso, A. A. H. Wonders, and the European Working Group on Planktonic Foraminifera, 1984, Atlas of Late Cretaceous globotruncanids: Revista Micropaleontologia, v. 26, p. 145-305.
Robaszynski, F., and M. Caron, 1995, Foraminifères planctoniques du Crétacé: commentaire de la zonation Europe-Méditerranée, Bulletin Society Geology, France, v. 166, p. 681-692.
Shafiee Ardestani, M., M. Vahidinia, and M. Youssef, 2011, Biostratigraphy and foraminiferal bioevents of the Abderaz Formation (Middle Turonian-Lower Campanian) in Kopeh-Dagh Sedimentary Basin: northeastern Iran: Journal of Paleontology, Egypt, v. 11, p. 1-16.
Shafiee Ardestani, M., M. Vahidinia, A. Sadeghi, J. Antonio Arz, and D. Dochev, 2012, Integrated biostratigraphy of the Upper Cretaceous Abderaz Formation of the East Kopet Dagh Basin (NE Iran): northeastern Iran: Geologica Balcanica, v. 41, p. 21-37.
Sigal, J., 1955, Notes micropaleontologiques nord-africaines.  I. Du Cenomanian au´ Santonien: zones et limites en facies pelagique: Comptes rendus sommaires des siences de la Société Géologique de France, v. 8, p. 157–160
Sigal, J., 1977, Essai de zonation du Cretace Mediterranenne: Geologie Mediterranenne, v. 4, p. 99-108.
Sliter, W.V., 1972, Upper Cretaceous planktonic foraminiferal zoogeography and ecology eastern Pacific margin: Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, v. 12, p. 15-31.
Sliter, W.V., 1989, Biostratigraphic zonation for cretaceous planktonic foraminifers examined in thin section: Journal of Foraminifera Research, v. 19, p. 1-19.
Stocklin, J., 1968, Structural history and tectonics of Iran: a review: AAPG Bulletin, v. 52, p. 1229-1258.
Stocklin, J., 1974, Possible ancient continental margin in Iran. In: Burk, C.A., and C. L. Drake, (Eds), The Geology of Continental Margins: Springer, Berlin, Heidelberg, New York, p. 873–887.
Vahidinia, M., M. Youssef, M. Shafiee Ardestani, A. Sadeghi, and D. Dochev, 2012, Integrated biostratigraphy and stage boundaries of the Abderaz Formation, east of the Kopeh-Dagh sedimentary basin, NE Iran: Journal of African Earth Sciences, v. 90, p. 87-104
Wonders, A. A., 1980, Middle and late Cretaceous planktonic Foraminifera of the western Mediterranean area: Utrecht Micropaleontology Bulletin, v. 24, p. 1-158