شناسنامه علمی شماره
دوره 32، شماره 3 ، پاییز 1395
مقاله پژوهشی
وحید توکلی
چکیده
رخساره‌های پس از انقراض به عنوان نهشته‌های خاص در ثبت رسوبی شناخته می‌شوند. این مطالعه به بررسی نقش این رخساره‌ها در رفتار مخزنی توالی‌های کربناته- تبخیری سازندهای کنگان و دالان بالایی در بخش مرکزی خلیج فارس می‌پردازد. بررسی ماهیت رسوب‌شناختی این واحدها در سه چاه از میدان مورد مطالعه نشان می‌دهد که این رخساره‌ها با گسترش غیرعادی ...
بیشتر
رخساره‌های پس از انقراض به عنوان نهشته‌های خاص در ثبت رسوبی شناخته می‌شوند. این مطالعه به بررسی نقش این رخساره‌ها در رفتار مخزنی توالی‌های کربناته- تبخیری سازندهای کنگان و دالان بالایی در بخش مرکزی خلیج فارس می‌پردازد. بررسی ماهیت رسوب‌شناختی این واحدها در سه چاه از میدان مورد مطالعه نشان می‌دهد که این رخساره‌ها با گسترش غیرعادی ترومبولیت‌ها به خوبی قابل شناسایی هستند. انقراض عظیم انتهای پرمین سبب گردیده است تا اغلب موجودات دریایی آهک‌ساز منقرض شده و در نتیجه میزان کربنات کلسیم محلول در آب اقیانوس‌ها به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد. افزایش میزان کربنات کلسیم همراه با آشفتگی محیط در اثر پایین بودن سطح آب دریا سبب گریده تا سیمان‌های دریایی با ابعاد بزرگ و حجم زیاد در این واحدها تشکیل گردیده و سبب کاهش قابل ملاحظه تخلخل و تراوایی این واحد گردد. با این وجود، آنالیز داده‌های فشار مخزن، نوع گازها و ترکیب ایزوتوپ کربن گازها در دوطرف مرز نشان می‌دهد که این واحد در طول زمان زمین‌شناسی به عنوان یک واحد سدی مخزنی ایستا عمل نکرده است. روند تغییرات خطی فشارهای اولیه مخزنی با افزایش عمق و شباهت نوع گازها و ترکیب ایزوتوپی آنان بر اساس آنالیز خوشه‌ای در دو سازند کنگان و دالان این امر را تأیید می‌نماید. با توجه به مقادیر اندک تخلخل و تراوایی در این بخش و ماهیت رسوب‌شناسی آن، این بخش در زمان تولید میدان و در زمان کوتاه، به عنوان یک سد مخزنی پویا عمل خواهد نمود و سبب می‌گردد تا فشارهای مخزن در دو سازند کنگان و دالان بالایی متفاوت گردد. این امر محاسبات اولیه تولید در این میدان را مختل خواهد نمود و در آینده اقتصادی میدان تأثیر زیادی خواهد داشت.
مقاله پژوهشی
یداله عظام پناه؛ عباس صادقی؛ محمد حسین آدابی؛ امیر محمد جمالی؛ حسین کامیابی شادان
چکیده
به منظور مطالعۀ خارداران موجود در سازندهای کلات و چهل کمان در کپه‌داغ غربی برش چینه‌شناسی مراوه تپه انتخاب و مورد نمونه برداری قرار گرفت. در این برش سازند کلات 9 متر ضخامت داشته و از سنگ آهک‌های زیست آواری- ماسه‌ای تشکیل شده است. مرز زیرین سازند کلات با نهشته‌های مارنی و سنگ آهک رسی سازند آب تلخ به صورت هم‌شیب و با تغییرات لیتولوزی ...
بیشتر
به منظور مطالعۀ خارداران موجود در سازندهای کلات و چهل کمان در کپه‌داغ غربی برش چینه‌شناسی مراوه تپه انتخاب و مورد نمونه برداری قرار گرفت. در این برش سازند کلات 9 متر ضخامت داشته و از سنگ آهک‌های زیست آواری- ماسه‌ای تشکیل شده است. مرز زیرین سازند کلات با نهشته‌های مارنی و سنگ آهک رسی سازند آب تلخ به صورت هم‌شیب و با تغییرات لیتولوزی مشخص است. مرز بالایی سازند کلات با سازند چهل کمان که عمدتاً از سنگ آهک، سنگ آهک رسی و مارن تشکیل شده، نیز به طور هم‌شیب است. در این پژوهش سازند کلات به همراه 46 متر از رسوبات قاعدۀ سازند چهل کمان جهت مطالعۀ خارداران مورد بررسی قرار گرفت. 4 جنس و 5 گونه از خارداران در نمونههای جمعآوری شده شناسایی شد که متعلق به جنسهای اکینوکوریس، سیکلاستر، همی آستر و پسودوگیباستر هستند. جنسهای سیکلاستر و پسودوگیباستر و گونۀ همی استر استلا برای اولین بار از ایران معرفی میگردند. جنسهای معرفی شده با توجه به مورفولوژی پوستۀ آن‌ها در سه گروه اپیفونالی (Echinocorys)، اینفونالی (Cyclaster و Hemiaster) و نیمه اینفونالی (Pseudogibbaster) طبقهبندی شده‌اند.
مقاله پژوهشی
عبیر عیسی؛ عباس قادری؛ علیرضا عاشوری؛ دیتر کورن
چکیده
در این پژوهش، ردیف‌های سنگ آهکی، شیلی و مارنی خاکستری، سبز، قرمز و کرم رنگ سازندهای جلفا، علی باشی و ابتدای سازند الیکا در برش زال، شمال باختر ایران، به ضخامت مجموع 20/67 متر از دیدگاه زیست چینه‌نگاری بر اساس کنودونت‌ها بررسی شده‌اند. این مطالعه به شناسایی 27 گونه و 4 زیرگونه متعلق به 5 جنس از کنودونت‌ها انجامیده ضمن این که یک زیرگونه ...
بیشتر
در این پژوهش، ردیف‌های سنگ آهکی، شیلی و مارنی خاکستری، سبز، قرمز و کرم رنگ سازندهای جلفا، علی باشی و ابتدای سازند الیکا در برش زال، شمال باختر ایران، به ضخامت مجموع 20/67 متر از دیدگاه زیست چینه‌نگاری بر اساس کنودونت‌ها بررسی شده‌اند. این مطالعه به شناسایی 27 گونه و 4 زیرگونه متعلق به 5 جنس از کنودونت‌ها انجامیده ضمن این که یک زیرگونه پیشنهادی جدید به نام Clarkina leveni zalensis n. sub sp. نیز تشریح گردیده است. همچنین تعداد 18 بیوزون کنودونتی مختلف که مؤید سن ووچیاپینگین تا گریسباخین پیشین هستند، در این برش شناسایی شده‌اند. از این میان تعداد 5 بیوزون متعلق به زمان ووچیاپینگین، 10 بیوزون متعلق به زمان چانگزینگین و 3 بیوزون هم متعلق به زمان گریسباخین هستند، ضمن این که همچون دیگر برش‌های چینه‌شناسی منطقه کوه‌های علی باشی، افق انقراض انتهای پرمین در سطح بالایی آخرین لایه سنگ آهک‌های حاوی Paratirolites قرار گرفته است. بر این اساس، مرز ووچیاپینگین ـ چانگزینگین در گذر سازند جلفا به سازند علی باشی قرار گرفته و گذر پرمین ـ تریاس (چانگزینگین ـ گریسباخین) در فاصله 9/0+ متری از سطح بالایی افق انقراض و درون سنگ آهک‌های خاکستری رنگ ابتدایی سازند الیکا جای دارد. برخلاف برخی نوشته‌های اخیر و با توجه به حضور دو بیوزون کنودونتی Clarkina meishanensis – Hindeodus praeparvus As. Zone و Merrillina ultima – Stepanovites ?mostleri As. Zone در عضو کاملاً دریایی ارس و بخش‌های کربناته ابتدای سازند الیکا و نیز حضور بازوپایان کوچک اورتوتتید، شکم‌پایان بلروفونتید کوچک و نیز حضور فراوان استراکودهای Bairdiidae در این عضو شیلی و همچنین مطالعات ژئوشیمیایی و ایزوتوپی متعدد پیشین، مرز سازندهای علی باشی و الیکا کاملاً پیوسته است. .
مقاله پژوهشی
مهدی هویدا؛ علی بهرامی؛ مهدی یزدی
چکیده
به منظور بررسی زیست چینه‌نگاری و بیوفاسیس نهشته‌های سازند بهرام در برش کوه شوراب واقع در 55 کیلومتری جنوب غرب دامغان (منطقه جام سمنان) مجموعاً 25 نمونه 4-6 کیلوگرمی به صورت سیستماتیک از 440 متر ضخامت برداشت و با روش‌های آزمایشگاهی برای مطالعه فونای کنودونتی آماده‌سازی شدند. این نهشته‌ها عمدتاً متشکل از آهک، آهک دولومیتی و ماسه‌سنگ ...
بیشتر
به منظور بررسی زیست چینه‌نگاری و بیوفاسیس نهشته‌های سازند بهرام در برش کوه شوراب واقع در 55 کیلومتری جنوب غرب دامغان (منطقه جام سمنان) مجموعاً 25 نمونه 4-6 کیلوگرمی به صورت سیستماتیک از 440 متر ضخامت برداشت و با روش‌های آزمایشگاهی برای مطالعه فونای کنودونتی آماده‌سازی شدند. این نهشته‌ها عمدتاً متشکل از آهک، آهک دولومیتی و ماسه‌سنگ با تنوع فسیلی بالا از جمله، تریلوبیت، مرجان، کرینوئید، بازوپایان و بقایای ماهی‌ها هستند که به طور ناپیوسته در زیر ماسه سنگ و مارن‌های قرمز رنگ قاعده پیشرونده پرمین قرار می‌گیرند. از مجموع 25 نمونه برداشت شده، تعداد 19 نمونه واجد کنودونت است که از این تعداد، حدود 340 عنصر کنودونتی حاصل گردید. افق‌های دارای کنودونت اکثراً متعلق به بخش‌های کربناته هستند و در مجموع مطالعه فونای به دست آمده به شناسایی چهار جنس Icriodus, Polygnathus،Pelekysgnathus و Ancyrodella و 31 گونه به شرح زیر منجر گردید: Icriodus excavatus, I. expansus, I. cedarensis, I. subterminus, I. iowaensis, I. alternatus, I. tafilaltensis, I. brevis, I. cf. expansus, I. sp, Polygnathus brevilaminus, Poly. angustidiscus, Poly. pollocki, Poly. cf. webbi, Poly. aspelundi, Poly. politus, Poly. alatus, Poly. webbi, Poly. cf. olgae, Poly. dubius, Poly. xylus, Poly. zinaidae, Poly. sp., Pelekeygnathus inclinathus, Pele. serradentatus, Pele. sp., Ancyrodella pristina, Acny. cf. pristina, Ancy. aff. binodosa, Ancy. sp.سن این نهشته‌ها با توجه به کنودونت‌های مطالعه شده، ژیوتین پسین تا فامنین پیشین پیشنهاد می‌شود. با توجه به فراوانی و توزیع چهار جنس کنودونتی شناسایی شده، رخساره‌های کنودونتی ایکریوتید- پلیگناتید و پلیگناتید - ایکریودید معرفی گردید. بیوفاسیس‌های شناسایی شده در این برش حاکی از ته‌نشین شدن این نهشته‌ها در بخش کم عمق پلتفرم کربناته است.
مقاله پژوهشی
نسیم موسوی؛ انوشیروان کنی؛ عبدالمجید موسوی نیا
چکیده
در این مطالعه سازند آبدراز در شرق منطقه کپه داغ در برش قره سو بر اساس نانوفسیل‌های آهکی مورد مطالعه قرار گرفت. ضخامت سازند آبدراز در این برش 958 متر است. زون‌های زیستی شناسایی شده در این برش شامل زون‌های CC11 تا CC20 هستند که بر اساس آن‌ها سن سنومانین پسین تا کامپانین پیشین برای سازند آبدراز تعیین شده است. مطالعات پالئواکولوژیکی در طول ...
بیشتر
در این مطالعه سازند آبدراز در شرق منطقه کپه داغ در برش قره سو بر اساس نانوفسیل‌های آهکی مورد مطالعه قرار گرفت. ضخامت سازند آبدراز در این برش 958 متر است. زون‌های زیستی شناسایی شده در این برش شامل زون‌های CC11 تا CC20 هستند که بر اساس آن‌ها سن سنومانین پسین تا کامپانین پیشین برای سازند آبدراز تعیین شده است. مطالعات پالئواکولوژیکی در طول توالی مورد مطالعه، برای رسوبات انتهایی سازند آیتامیر، با سن سنومانین پسین، فراوانی کم گونه‌های شاخص میزان مواد مغذی در آب‌های سطحی مانند Biscutum spp. و شرایط آب‌های سطحی گرم و الیگوتروف را نشان می‌دهد. در اوایل سازند آبدراز، در رسوبات مربوط به انتهای سنومانین پسین و مرز سنومانین/تورونین فراوانی نسبی گونه‌های شاخص مواد مغذی در آب‌های سطحی ، افزایش می‌یابند. در اوایل تورونین انواع گونه‌های نانوفسیلی از خانواده Polycyclolithaceae به تدریج گسترش می‌یابند. ظهور گونه‌های شاخص آب‌های سرد مانند Gartnerago segmentatum، Ahmuellerella octoradiata و Kamptnerius magnificus در بخش میانی سازند آبدراز، تأثیر سرد شدن تدریجی از تورونین پسین تا کامپانین را نشان می‌دهد. شرایط یوتروف در تورونین به شرایط الیگوتروف تا مزوتروف در دوره کنیاسین تغییر می‌کند. دوره سانتونین با شرایط یوتروف با آب‌های سطحی مغذی مشخص می‌شود و در ابتدای کامپانین شرایط مزوتروف برای انتهای سازند آبدراز پیشنهاد می‌شود.
مقاله پژوهشی
محمدعلی صالحی؛ بیژن بیرانوند؛ علی ایمن دوست
چکیده
سازند فهلیان به سن کرتاسه پیشین یکی از مخازن با اهمیت هیدروکربنی در خلیج فارس و کشورهای عربی هم‌جوار به شمار می‌رود. از لحاظ چینه سنگی این سازند عمدتاً از توالی سنگ آهک، سنگ آهک آرژیلیتی و دولومیت تشکیل شده است. سازند فهلیان قابل تفکیک به سه بخش پایینی، میانی و بالایی است و معادل با سازندهای سولای، یاماما و رتاوی در کشورهای عربی حاشیه ...
بیشتر
سازند فهلیان به سن کرتاسه پیشین یکی از مخازن با اهمیت هیدروکربنی در خلیج فارس و کشورهای عربی هم‌جوار به شمار می‌رود. از لحاظ چینه سنگی این سازند عمدتاً از توالی سنگ آهک، سنگ آهک آرژیلیتی و دولومیت تشکیل شده است. سازند فهلیان قابل تفکیک به سه بخش پایینی، میانی و بالایی است و معادل با سازندهای سولای، یاماما و رتاوی در کشورهای عربی حاشیه جنوبی خیلج فارس است. سازند فهلیان در بخش شمال غربی خلیج فارس با سازند گرو به صورت بین انگشتی قرار می‌گیرد. به طوری که بخشی از سازند گرو به عنوان معادل زمانی سازند فهلیان به حساب می‌آید و به عنوان یک سنگ منشأ در شمال غرب خلیج فارس شناخته شده است. بررسی داده‌های مختلف زمین‌شناسی و پتروفیزیکی در چاه‌های مورد مطالعه از سازند فهلیان و معادل آن سارند گرو به شناخت 21 رخساره منجر گردیده است که در سه زیر محیط داخلی، میانی و خارجی یک پلتفرم کربناته و همچنین حوضه‌های عمیق بین پلتفرمی نهشته شده‌اند. با توجه به الگوی توزیع رخساره‌ها، محیط رسوب‌گذاری سازند فهلیان در ناحیه مورد مطالعه به صورت یک سکوی کربناته از نوع رمپ با شیب ملایم در نظر گرفته شده است. با توجه به رخساره‌های سنگی شناسایی شده در هر کدام از واحدهای چینه‌شناسی، توزیع مکانی سنگ منشأ، مخزن و یا پوش سنگ مشخص گردیده است تا نقشه‌های رخساره‌ای با دقت بیشتری در مدل‌سازی سیستم‌های نفتی مورد استفاده قرار گیرد.
