شناسنامه علمی شماره
دوره 33، شماره 4 ، زمستان 1396
چکیده
زمستان 1396
بیشتر
زمستان 1396
مقاله پژوهشی
فاطمه گلیج؛ اسداله محبوبی؛ محمد خانه باد؛ سید رضا موسوی حرمی
چکیده
رسوبات توفا کربناتهای غیردریایی حاصل از چشمههای آب شیرین با عمق کم، درجه حرارت کم تا سرد و وضعیت جریانی عمدتاً کم‌انرژی و توفاهای ناحیه آبگرم یکی از نمونههای تیپیک این گونه رسوبات هستند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی به شناسایی هفت رخساره سنگی آتوکتونوس و آلوکتونوس منجر شده است. حضور پوششهای تقریباً متراکم گیاهی در حاشیه ...
بیشتر
رسوبات توفا کربناتهای غیردریایی حاصل از چشمههای آب شیرین با عمق کم، درجه حرارت کم تا سرد و وضعیت جریانی عمدتاً کم‌انرژی و توفاهای ناحیه آبگرم یکی از نمونههای تیپیک این گونه رسوبات هستند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی به شناسایی هفت رخساره سنگی آتوکتونوس و آلوکتونوس منجر شده است. حضور پوششهای تقریباً متراکم گیاهی در حاشیه مسیر آب، افزایش مصرف گاز دی اکسید کربن محلول در آب و فراهم‌شدن وضعیت شیمیایی در اثر تلاطم، از عوامل مؤثر در تهنشست توفاها بوده است. براساس غلظت یونهای محلول، تیپ آب چشمههای منطقه آبگرم از نوع Ca- Mg- HCO3 تشخیص داده شده است و باتوجه‌به نسبتهای یونی آبهای این منطقه با منشأ اولیه جوی از سنگآهکهای دولومیتی و تبخیریهای سازندهای مزدوران و شوریجه تأثیر پذیرفته‌اند. غلظت زیاد این یون‌ها به به دام‌افتادن رسوبات کربناته در بین رشتههای جلبکی منجر شده که یکی از انواع تهنشستهای فعال و درحال‌تشکیل توفا در ناحیه مدنظر است. حضور گونههای فسیلی گاستروپود وضعیت آب‌وهوایی مرطوب در زمان تشکیل این رسوبات را نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که در دورههای بعدی، کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر، به مرگ دوگونه گاستروپود Melanopsis praemorsa) و Galbatruncatula) در این منطقه منجر شده است. آنالیز ایزوتوپهای اکسیژن و کربن نیز تأثیر آبهای جوی و سنگ‌های کربناته حاوی آب سازند مزدوران را در ترکیب ایزوتوپی توفاهای ناحیه آبگرم تأیید میکند.
مقاله پژوهشی
هیدروژئولوژی در ارتباط با رسوب شناسی
حسن ضیاء؛ غلامحسین کرمی؛ علی طاهری
چکیده
رشته‌کوه شتری با مساحتی حدود 2500 کیلومتر مربع در غرب شهر طبس واقع شده است. سازندهای کربناته جمال، شتری و اسفندیار، 53% این منطقه را تشکیل می‌دهند. توالی چینه‌شناسی و اختلاف هیدرواستراتوگرافی، تشکیل سه آبخوان کارستی جمال، شتری و اسفندیار در این رشته‌کوه را سبب شده است. 83% چشمههای موجود در این رشته‌کوه، بیشتر از آبخوان‌های کارستی ...
بیشتر
رشته‌کوه شتری با مساحتی حدود 2500 کیلومتر مربع در غرب شهر طبس واقع شده است. سازندهای کربناته جمال، شتری و اسفندیار، 53% این منطقه را تشکیل می‌دهند. توالی چینه‌شناسی و اختلاف هیدرواستراتوگرافی، تشکیل سه آبخوان کارستی جمال، شتری و اسفندیار در این رشته‌کوه را سبب شده است. 83% چشمههای موجود در این رشته‌کوه، بیشتر از آبخوان‌های کارستی تخلیه می‌شوند. گسترش وسیعتر سازند اسفندیار نسبت به سازندهای جمال و شتری، ضخیملایه بودن و خلوص بالاتر سنگآهک در این سازند، توسعة بیشتر کارست در آن را موجب شده است؛ به‌طوری‌که بزرگترین چشمههای موجود در این منطقه از این سازند تخلیه می‌شوند. چینه‌شناسی منطقه علاوه بر کمیت بر کیفیت آب خروجی از چشمههای منطقه تأثیر بهسزایی داشته است. چشمههای تخلیهشده از سازند اسفندیار با سطح اساس ولکانیکی و سازند قلعهدختر نسبت به چشمههای تخلیهشده از سازند اسفندیار با سطح اساس بغمشاه کیفیت مطلوبتری دارند. هدایت الکتریکی آب چشمههای گروه اول کمتر از 600 و گروه دوم از 600 تا 1850 میکروموس بر سانتیمتر متغیر است.
مقاله پژوهشی
وحید توکلی؛ حسین رحیم پور-بناب؛ محسن الیاسی؛ مهرنوش رفیعی
چکیده
در این مقاله انواع مختلف شکستگی‌های غیرتکتونیکی در سازندهای کربناته - تبخیری کنگان و دالان در بخش مرکزی خلیج‌فارس ارزیابی شده است. ترک‌های گلی با اندازه کوچک و فراوانی اندک در محیط‌های کم‌عمق ساحلی (جزر و مدی و بالای جزر و مدی) تشکیل شده‌اند که به تناوب از آب خارج می‌شوند. حضور شکستگی‌های گیرشی و خشک‌شدگی نشان‌دهنده تغییر در شوری ...
بیشتر
در این مقاله انواع مختلف شکستگی‌های غیرتکتونیکی در سازندهای کربناته - تبخیری کنگان و دالان در بخش مرکزی خلیج‌فارس ارزیابی شده است. ترک‌های گلی با اندازه کوچک و فراوانی اندک در محیط‌های کم‌عمق ساحلی (جزر و مدی و بالای جزر و مدی) تشکیل شده‌اند که به تناوب از آب خارج می‌شوند. حضور شکستگی‌های گیرشی و خشک‌شدگی نشان‌دهنده تغییر در شوری یا از دست رفتن آب است. این شکستگی‌ها نسبت به ترک‌های گلی فراوان‌تر هستند و در محیط‌های بالای جزر و مدی تشکیل شده‌اند. در این سازندها به‌دلیل تبدیل کانی ژیپس به انیدریت، مقدار زیادی آب آزاد شده است. در صورت تراوایی کم سنگ، قابلیت گذردهی این آب وجود نداردو درنتیجه، ترک‌های هیدرولیکی حاصل از تغییر فاز کانیایی ایجاد شده است. این نوع از شکستگی‌ها به‌دلیل دیاژنز تدفینی و در رخساره‌های نهشته‌شده در محیط‌های تبخیری جزر و مدی ایجاد شده است. شکستگی‌های مرتبط با استیلولیت‌ها به‌صورت قائم و عمود بر استیلولیت‌ها و سطح لایه‌بندیتشکیل شده‌اند. این شکستگی‌ها نیز به محیط دیا‌زنز تدفینی نسبت داده شده و باتوجه‌به ماهیت پرشدگی خود، به‌صورت سدی در مقابل جریان عمل می‌کنند. شکستگی‌های حاصل از بارگذاری به‌صورت قائم در این سازندها گسترش یافته‌اند؛ اما در بیشتر موارد با سیمان انیدریتی پر شده‌اند. این نوع از شکستگی‌ها در صورت بازبودن، تراوایی مخزن را افزایش می‌دهند. به‌جز دسته آخر، همه شکستگی‌های مطالعه‌شده به شکل سدهای جریانی محلی عمل می‌کنند.
مقاله پژوهشی
پالئواکولوژی
مهدی صرفی؛ امین نویدطلب؛ ابراهیم قاسمی نژاد؛ محسن یزدی مقدم
چکیده
بررسی توالی رسوبی بازه زمانی آشکوبزهای سنومانین - تورونین در برش هلول واقع در ناحیه زمین‌شناسی لرستان و غرب کرمانشاه، با استفاده از مطالعات زیست چینه‌نگاری و ریز دیرینه‌شناسی فرامینیفرهای پلانکتون به شناسایی بیوزون‌های Rotalipora cushmani، Helvetoglobotruncana helvetica وWhiteinella archaeocretacea منجر شد. بیوزون Whiteinella archaeocretacea معرف مرز آشکوب‌های سنومانین و ...
بیشتر
بررسی توالی رسوبی بازه زمانی آشکوبزهای سنومانین - تورونین در برش هلول واقع در ناحیه زمین‌شناسی لرستان و غرب کرمانشاه، با استفاده از مطالعات زیست چینه‌نگاری و ریز دیرینه‌شناسی فرامینیفرهای پلانکتون به شناسایی بیوزون‌های Rotalipora cushmani، Helvetoglobotruncana helvetica وWhiteinella archaeocretacea منجر شد. بیوزون Whiteinella archaeocretacea معرف مرز آشکوب‌های سنومانین و تورونین است و توسعه این بیوزون در برش چینهایی هلول، رسوب‌گذاری پیوسته در این بازه زمانی را نشان می‌دهد؛ هرچند که افزایش اعتبار این نتیجه، باید بهوسیله نمونهبرداری دقیقتر ارزیابی شود. در بازه بیوزون مذکور، فرامینیفرهای پلانکتونیک با حجرات طویلشده همچون Muricohedbergella simplexنسبتاً فراوان هستند. مطالعات ایزوتوپی انجامشده در این مطالعه نشان داده است که در بخش انتهایی بیوزون Rotalipora cushmani تا بخش زیرین بیوزون Helvetoglobotruncana helvetica، یک روند افزایشی - کاهشی با دو چکاد مثبت مشخص در نسبت ایزوتوپی پایدار کربن در قبل و پس از زون Whiteinella archaeocretacea توسعه یافته است. این روند را میشود معادل چکادهای افزایشی ناشی از رویداد بی‌اکسیژنی اقیانوسی 2 در حوضه نوتتیس در نظر گرفت.
مقاله پژوهشی
چینه نگاری سکانسی
سمیه سراوانی؛ محمدنبی گرگیج؛ مصطفی قماشی؛ علی احمدی
چکیده
برش نمونة سازند پابده (پالئوسن فوقانی - الیگوسن زیرین) در تاقدیس (کوه) گورپی، زاگرس و خوزستان قرار گرفته است و ازنظر سنگ‌شناختی شامل تناوب مارن‌های ارغوانی و سفید، آهک مارنی و آهک نازک تا ضخیم لایة غنی از فرامینیفرهای پلانکتونیک است. باتوجه‌به نبود شواهد فرسایش قاره‌ای یا خروج حوضه از آب، مرز پایینی این سازند با سازند گورپی پیوسته ...
بیشتر
برش نمونة سازند پابده (پالئوسن فوقانی - الیگوسن زیرین) در تاقدیس (کوه) گورپی، زاگرس و خوزستان قرار گرفته است و ازنظر سنگ‌شناختی شامل تناوب مارن‌های ارغوانی و سفید، آهک مارنی و آهک نازک تا ضخیم لایة غنی از فرامینیفرهای پلانکتونیک است. باتوجه‌به نبود شواهد فرسایش قاره‌ای یا خروج حوضه از آب، مرز پایینی این سازند با سازند گورپی پیوسته است و مرز بالایی آن با سازند آسماری پیوسته و تدریجی است. مطالعات سنگ‌شناختی، توصیف و تجزیه و تحلیل ریزرخساره‌ها به‌ویژه رخساره‌های همی‌پلاژیک، پلاژیک و توربیدایتی در بازة زمانی پالئوسن تا الیگوسن زیرین نشان‌دهندة تهنشست سازند پابده در بخش عمیق حوضه رسوبی است. باتوجه‌به مطالعات و مشاهدات صحرایی، مطالعة رخساره‌ها و بررسی‌های سکانسی، سطوح اصلی چینه‌نگاری سکانسی مانند مرز سکانس، سطح حداکثر عمق، سطح سیلاب دریایی، دسته‌های رخساره‌ای و 9 سکانس ته‌نشستی شناسایی شده‌اند. براساس ریزفسیل‌های تشخیص داده شده، سکانس‌های P1، P2 و بخشی از سکانس P3 (دسته رخساره‌ای FSST+LST) در بازة زمانی پالئوسن، دسته رخساره‌های TST، HST و FRWST سکانس P3، سکانس‌های P4، P5، P6، P7 و P8 در ائوسن و سکانس P9 در ائوسن فوقانی - الیگوسن زیرین نهشته شده‌اند. تمامی سکانس‌ها با مرز سکانسی نوع دو آغاز می‌شوند. در تمامی سکانس‌ها به جز سکانس P3 و P4، این مرز بر سطح TS منطبق است. عمیق‌ترین سطح حداکثر عمق (mfs) به سکانس P3 متعلق است که با فراوانی چشمگیر کانی‌های اولیه و درجازای گلاکونیتی همراه است. منحنی تغییرات سطح نسبی دریا در بیشتر سکانس‌ها به جز سکانس P3، P8 و P9 با منحنی تغییرات جهانی سطح آب دریا برای بازة زمانی مدنظر انطباق دارد. نبود انطباق در سکانس P3، P8 و P9 بیان‌کنندة نقش فعالیت‌های تکتونیکی هم‌زمان با رسوب‌گذاری در حوضه زاگرس است.
مقاله پژوهشی
زیست چینه نگاری
سعیده سنماری؛ سید ناصر رئیس السادات؛ مریم معتمدالشریعتی؛ محسن بهروزی
چکیده
نانوفسیل‌های آهکی یکی از گروه‌های شاخص مطالعه‌های چینه‌نگاری زیستی در کرتاسه هستند. سازند آیتامیر یکی از واحدهای اصلی سنگی است که در حوضۀ رسوبی کپه‌داغ وجود دارد و از دو بخش ماسه‌سنگی و شیلی تشکیل شده است. در پژوهش حاضر، بخش شیلی برش چرلی در شمال‌غرب کپه‌داغ برای مطالعۀ نانوفسیل‌های آهکی انتخاب شد. مطالعۀ چینه‌نگاری زیستی بخش ...
بیشتر
نانوفسیل‌های آهکی یکی از گروه‌های شاخص مطالعه‌های چینه‌نگاری زیستی در کرتاسه هستند. سازند آیتامیر یکی از واحدهای اصلی سنگی است که در حوضۀ رسوبی کپه‌داغ وجود دارد و از دو بخش ماسه‌سنگی و شیلی تشکیل شده است. در پژوهش حاضر، بخش شیلی برش چرلی در شمال‌غرب کپه‌داغ برای مطالعۀ نانوفسیل‌های آهکی انتخاب شد. مطالعۀ چینه‌نگاری زیستی بخش شیلی سازند آیتامیر به شناسایی 32 گونه و 23 جنس از گروه نانوفسیل‌های آهکی منجر شد. مطابق با نخستین و آخرین حضور گونههای شاخص و تجمعهای فسیلی همراه، 3 بایوزونEiffellithus turriseiffelii Zone (CC9)،Microrhabdulus decorates Zone (CC10) و Quadrum gartneri Zone (CC11) از بایوزوناسیونSissingh (1977) شناسایی شدند که با زونهای UC0، UC1، UC6 و UC7 از زونبندی Burnett (1998) مطابقت دارند. در نتیجۀ این مطالعه و بر اساس زونهای شناساییشده، سن بخش شیلی سازند آیتامیر در برش مطالعه‌شده واقع در شمال‌غرب کپه‌داغ از آلبین پسین تا ابتدای تورونین پیشین پیشنهاد میشود. سن پیشنهادی با مطالعه‌های سنی روی فرامینیفرا مطابقت خوبی نشان می‌دهد.
