شناسنامه علمی شماره
دوره 33، شماره 3 ، پاییز 1396
چکیده
پاییز 1396
بیشتر
پاییز 1396
مقاله پژوهشی
پالئواکولوژی
فیروزه هاشمی یزدی؛ افسانه ده بزرگی؛ فرشته سجادی؛ حسین هاشمی
چکیده
استفاده از اطلاعات اکوگروه‌های اسپورومورفی (Sporomorph EcoGroups: SEGs) و جوامع گیاهی مربوط به آن، یکی از روش‌های ممکن برای بازسازی وضعیت دیرینه محیط تشکیل رسوبات دربرگیرنده به شمار می‌رود. باتوجه‌به تنوع، فراوانی و حفظ‌شدگی بسیار خوب میوسپورها در نهشته‌های سازند دلیچای این روش برای تعیین برخی پارامترهای پالئواکولوژیک محیط ته‌نشست ...
بیشتر
استفاده از اطلاعات اکوگروه‌های اسپورومورفی (Sporomorph EcoGroups: SEGs) و جوامع گیاهی مربوط به آن، یکی از روش‌های ممکن برای بازسازی وضعیت دیرینه محیط تشکیل رسوبات دربرگیرنده به شمار می‌رود. باتوجه‌به تنوع، فراوانی و حفظ‌شدگی بسیار خوب میوسپورها در نهشته‌های سازند دلیچای این روش برای تعیین برخی پارامترهای پالئواکولوژیک محیط ته‌نشست رسوبات این واحد سنگی در برش‌های چینه‌شناسی شرف و تپال، البرز مرکزی و شرقی استفاده شده است. پالینومورف‌های شاخص محیط‌های خشکی، اسپورها و پولن‌ها (اسپورومورف‌ها) در گروه‌های اسپورومورفی (Sporomorph EcoGroups: SEGs) طبقه‌بندی شده‌اند که هریک با در نظر گرفتن گیاه (هان) والد آنها وضعیت محیطی خاصی را نشان می‌دهند. براساس داده‌های مربوط به اکوگروه‌های اسپورومورفی در نهشته‌های سازند دلیچای به‌طور نسبی کاهش میوسپورهای معرف جوامع گیاهی Upland/Lowland و افزایش میوسپورهای معرف جوامع گیاهیLowland/Coastal-Tidal influenced معرف پایین‌بودن سطح آب دریا و رسوب‌گذاری در محیط کم‌عمق در نظر گرفته می‌شوند. همچنین، مطالعه نسبت اسپورومورف‌های drier/wetter و warmer/cooler نشان می‌دهد در زمان تشکیل نهشته‌های سازند دلیچای (دوگر) در هردو برش چینه‌شناسی مدنظر، آب‌وهوای گرم- نیمه‌گرم و با رطوبت زیاد حاکم بوده است. فراوانی نسبی چشمگیر اسپورهای منتسب به سرخس‌ها در پالینوفلورای مدنظر نیز این نتیجه را تأیید می‌کند.
مقاله پژوهشی
ئارام بایت گل؛ محمود شرفی؛ مهدی دارائی
چکیده
توالی‌های کامبرین زیرین - میانی در منطقة شیرگشت، واقع در بلوک طبس ایران مرکزی، حاوی مجموعه اثرفسیل‌ها با تنوع و فراوانی بالا از اثرفسیل‌های بندپایان است. این اثرفسیل‌ها حاوی الگوی رفتاری خزیدن (Cruziana)، استراحت (Rusophycus)، حرکتی (Diplichnites)، گریزینگ مایل (Dimorphichnus) و گریزینگ شناگر (Monomorphichnus) هستند. مجموعه اثرفسیل‌های گزارش‌شده از توالی‌های ...
بیشتر
توالی‌های کامبرین زیرین - میانی در منطقة شیرگشت، واقع در بلوک طبس ایران مرکزی، حاوی مجموعه اثرفسیل‌ها با تنوع و فراوانی بالا از اثرفسیل‌های بندپایان است. این اثرفسیل‌ها حاوی الگوی رفتاری خزیدن (Cruziana)، استراحت (Rusophycus)، حرکتی (Diplichnites)، گریزینگ مایل (Dimorphichnus) و گریزینگ شناگر (Monomorphichnus) هستند. مجموعه اثرفسیل‌های گزارش‌شده از توالی‌های کامبرین زیرین - میانی در بلوک طبس ازنظر چینه‌شناسی اهمیت گسترده‌ای دارد و شواهد مهمی از طرح تکاملی جانداران در طول فاز اولیة زندگی روی زمین فراهم می‌کند. در نتیجة نبود فوناهای تریلوبیت مشخص از کامبرین - زیرین - میانی در توالی‌های بلوک طبس از ایران مرکزی، مطالعات اثرفسیل‌ها برای تعیین سن این توالی‌ها از دیدگاه چینه‌شناسی مهم تلقی می‌شود. براساس ایکنواستراتیگرافی کروزیانا و تطابق با اثرگونه‌های مشابه از توالی‌های با سن مشابه، سن واحد شیلی سازند لالون، اواخر کامبرین زیرین تا اوایل کامبرین میانی است. توزیع اثرفسیل‌ها در توالی‌های کامبرین زیرین - میانی نشان‌دهندة شرایط دیرین‌زیست‌شناسی مناسب ازجمله وجود غذای فراوان و اکسیژن کافی در بستر رسوبی است. به‌هرحال، تنوع و فراوانی کمِ اثرفسیل‌ها، اندازة کوچک آنها، توزیع پراکنده با شدت زیست آشفتگی مجموعه اثرفسیل‌ها و غالب‌بودن فعالیت بندپایان همراه با مورفولوژی سادة آنها نشان‌دهندة ایکنوفاسیس‌های دریایی لب شور در محیط‌های با نوسانات زیاد شرایط محیطی همچون خلیج‌های دهانه‌ای است. با وجود نبود فوناهای تریلوبیت مشخص از کامبرین - زیرین - میانی، مجموعه اثرفسیل‌ها ابزار مناسبی برای تعیین سن این توالی‌ها در بلوک طبس از ایران مرکزی است.
مقاله پژوهشی
زیست چینه نگاری
سمیرا شهریاری؛ انوشیروان لطفعلی کنی؛ حسن امیری بختیار
چکیده
در پژوهش حاضر، طبقه‌بندی زیست چینه‌نگاری سازند گورپی در طاقدیس سمند براساس نانوفسیل‌های آهکی بررسی شده است. ضخامت سازند گورپی در این محدوده، 197 متر و از شیل و مارن با توالی‌های آهک رسی تشکیل شده است. مطالعة نانوفسیل‌های آهکی به شناسایی 45 جنس و 96 گونة و طبقه‌بندی ترادف رسوبی در 11 بیوزون جهانی برپایة پراکندگی نانوفسیل‌های شاخص ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، طبقه‌بندی زیست چینه‌نگاری سازند گورپی در طاقدیس سمند براساس نانوفسیل‌های آهکی بررسی شده است. ضخامت سازند گورپی در این محدوده، 197 متر و از شیل و مارن با توالی‌های آهک رسی تشکیل شده است. مطالعة نانوفسیل‌های آهکی به شناسایی 45 جنس و 96 گونة و طبقه‌بندی ترادف رسوبی در 11 بیوزون جهانی برپایة پراکندگی نانوفسیل‌های شاخص منجر شد. باتوجه‌به بیوزونهای شناساییشده، رسوب‌گذاری سازند گورپی از زمان کامپانین میانی شروع شده و تا پالئوسن پسین (سلاندین) ادامه داشته است و گذر کرتاسه - پالئوژن به‌طور پیوسته در بخش بالایی سازند گورپی قرار دارد. باتوجه‌به نبود بیوزونهای نانوفسیلی NP2-NP4، یک ناپیوستگی در وقایع زیستی در بخش بالایی رسوبات دانین ثبت شده که همراه با شواهد رسوبشناسی است. در مقایسه با مطالعات پیشین که براساس فرامینیفرهای پلانکتونی انجام شده، انفصال رسوب‌گذاری در گذر کرتاسه - پالئوژن براساس زونهای نانوفسیلی دیرهنگامتر بوده است و شرایط محیط رسوبی طی این مرز پیوستگی دارد.
مقاله پژوهشی
علی اسعدی؛ حسین رحیم پوربناب؛ علی کدخدائی ایلخچی؛ علی ایمن دوست؛ رحیم کدخدائی ایلخچی
چکیده
سازندهای دالان - کنگان و عرب به ترتیب با سن پرمو - تریاس و ژوراسیک بالایی، مخازن کربناته - تبخیری مهمی‌اند که با تأثیر از ناهمگنی‌های رخساره‌ای و دیاژنزی شکل گرفته‌اند. هدف اصلی این مطالعه، مقایسة کانی‌شناسی اولیة اجزا، سیستم منافذ غالب و تأثیر فرایندهای دیاژنزی بر ویژگی‌های پتروفیزیکی و کیفیت مخزنی سازندهای دالان - کنگان و عرب ...
بیشتر
سازندهای دالان - کنگان و عرب به ترتیب با سن پرمو - تریاس و ژوراسیک بالایی، مخازن کربناته - تبخیری مهمی‌اند که با تأثیر از ناهمگنی‌های رخساره‌ای و دیاژنزی شکل گرفته‌اند. هدف اصلی این مطالعه، مقایسة کانی‌شناسی اولیة اجزا، سیستم منافذ غالب و تأثیر فرایندهای دیاژنزی بر ویژگی‌های پتروفیزیکی و کیفیت مخزنی سازندهای دالان - کنگان و عرب در خلیج‌فارس است. برای رسیدن به این هدف، از تلفیق توصیف مغزه‌ها، مطالعات پتروگرافی و داده‌های تخلخل - تراوایی مغزه در دو میدان هیدروکربنی خلیج‌فارس استفاده شده است. مطالعة سیستم منافذ نشان داد انواع مختلفی از منافذ در جریان سیال و تولید هیدرکربن در سازندهای دالان - کنگان و عرب مشارکت داشته‌اند. این منافذ، تخلخل‌های بین‌دانه‌ای، بین‌بلوری، حفره‌ای مرتبط و غیرمرتبط و ریزتخلخل‌ها هستند. کانی‌شناسی اولیة اجزا در توزیع سیستم منافذ و روند تغییرات دیاژنزی نقش مهمی داشته است. طی پرمو - تریاس و ژوراسیک بالایی به ترتیب ترکیب آب اقیانوس‌ها برای نهشت اجزای غیراسکلتی با ترکیب آراگونیتی و کلسیتی مناسب بوده است. در سازندهای دالان و کنگان، تخلخل‌های قالبی و در مقابل در سازند عرب، تخلخل‌های بین بلوری و بی ندانه‌ای نوع سیستم منفذی غالب هستند. ریزتخلخل‌ها که عموماً در رخساره‌های گل غالب فراوانی بالاتری نشان می‌دهند، در سازندهای دالان - کنگان در مقایسه با عرب توسعة بیشتری دارند. مطالعات دقیق دیاژنزی نشان داد توالی‌های مطالعه‌شده در معرض فرایندهای انحلال، سیمانی‌شدن، کانی‌زایی تبخیری، دولومیتی‌شدن، تراکم فیزیکی و شیمیایی و شکستگی بعد از نهشته‌شدن قرار گرفته‌اند. در میان این فرایندها به نظر می‌رسد انحلال، سیمانی‌شدن و کانی‌زایی تبخیری مهم‌ترین نقش را در ویژگی‌های منافذ داشته‌اند. در حالت کلی، سازند عرب با تخلخل غالب بین بلوری و بین‌دانه‌ای در مقایسه با سازندهای دالان - کنگان با تخلخل های عمدتاً قالبی کیفیت مخزنی بالاتری دارد.
مقاله پژوهشی
سعیده سنماری؛ افسانه ده بزرگی
چکیده
به‌منظور مطالعة زیست چینه‌نگاری سازند پابده در جنوب غرب ایلام، برش ماربرا انتخاب شد. در این برش، سازند پابده اساساً از مارن، شیل و سنگ‌آهک مارنی تشکیل شده است. مطالعة نانوفسیل‌های آهکی به تشخیص 72 گونه و 26 جنس منجر شد. مطابق با نخستین حضور گونه‌های شاخص و گسترش تجمعات فسیلی، بایوزون‌هایTribrachiatus contortus Zone (NP10), Discoaster binodosus Zone (NP11), Tribrachiatus ...
بیشتر
به‌منظور مطالعة زیست چینه‌نگاری سازند پابده در جنوب غرب ایلام، برش ماربرا انتخاب شد. در این برش، سازند پابده اساساً از مارن، شیل و سنگ‌آهک مارنی تشکیل شده است. مطالعة نانوفسیل‌های آهکی به تشخیص 72 گونه و 26 جنس منجر شد. مطابق با نخستین حضور گونه‌های شاخص و گسترش تجمعات فسیلی، بایوزون‌هایTribrachiatus contortus Zone (NP10), Discoaster binodosus Zone (NP11), Tribrachiatus orthostylus Zone (NP12), Discoaster lodoensis Zone (NP13), Discoaster sunlodoensis Zone (NP14), Nannotetrina fulgens zone (NP15), Discoaster tanii nodifer Zone (NP16), Discoaster saipanensis Zone (NP17), Chiasmolithus oamaruensis Zone (NP18), Isthmolithus recurvus Zone (NP19), Sphenolithus pseudoradians Zone (NP20), Ericsonia Subdisticha zone (NP21), Helicosphaera reticulate Zone (NP22), Sphenolithus predistintus Zone (NP23), Sphenolithus distentus Zone (NP24), Sphenolithus ciperoensis Zone (NP25) از زونبندی مارتینی (Martini ,1971) شناسایی شد. درنتیجة این مطالعه و براساس زونهای مشخصشده، سن سازند پابده در جنوب غرب ایلام از ائوسن پیشین (ایپرزین) تا الیگوسن پسین (چاتین) پیشنهاد می‌شود.
مقاله پژوهشی
زیست چینه نگاری
کیوان زندکریمی؛ بهرام نجفیان؛ حسین مصدق
چکیده
توالی نسبتاً کاملی از رسوبات ویزئن - سرپوخوین در البرز شمالی رخنمون دارد؛ جایی که دو برش ناصرآباد و دزده‌بن به‌منظور پژوهش‌های چینه‌شناسی انتخاب شدند. روزن‌داران آرکائدیسکوئیده از بهترین میکروفسیل‌ها برای مطالعات چینه‌نگاری ویزئن تا سرپوخوین هستند و به‌دلیل اهمیت آنها در این مطالعه بررسی شدند. در ویزئن پیشین (MFZ9)، اجداد آرکائدیسکوئیده ...
بیشتر
توالی نسبتاً کاملی از رسوبات ویزئن - سرپوخوین در البرز شمالی رخنمون دارد؛ جایی که دو برش ناصرآباد و دزده‌بن به‌منظور پژوهش‌های چینه‌شناسی انتخاب شدند. روزن‌داران آرکائدیسکوئیده از بهترین میکروفسیل‌ها برای مطالعات چینه‌نگاری ویزئن تا سرپوخوین هستند و به‌دلیل اهمیت آنها در این مطالعه بررسی شدند. در ویزئن پیشین (MFZ9)، اجداد آرکائدیسکوئیده یعنی جنس Lapparentidiscus ظاهر می‌شود که با ظهور متنوع و فراوان آرکائدیسکیدای ابتدایی شامل جنس‌های Ammarchaediscus، Glomodiscus، Planoarchaediscus و Uralodiscus در MFZ10 ادامه می‌یابد. در انتهای ویزئن پیشین، نخستین ظهور Uralodiscus rotundus، زون MFZ11 را مشخص می‌کند. در ویزئن میانی (MFZ12)، جنس‌های Nodosarchaediscusو Paraarchaediscus با لیومن مقعر - زاویه‌دار ظاهر می‌شوند. هیچ‌گونه روزن‌دار شاخص قاعده ویزئن پسین تاکنون از البرز مرکزی معرفی نشده است. به نظر می‌رسد نبود رسوبات تحتانی ویزئن بالایی در این منطقه به‌دلیل اثر فاز تکتونیکی البرزین بوده که در این منطقه رخ داده است. بخش میانی ویزئن پسین (MFZ14) با اوج فراوانی Archaediscus با لیومن زاویه‌دار، انواع آرکائدیسکوئیده با لیومن مسدود و نیمه‌مسدود و نیز ظهور جنس‌های Neoarchaediscusو Kasachstanodiscus مشخص می‌شود. همچنین نخستین ظهور جنس‌های Archaediscus و Paraarchaediscus با لیومن زاویه‌دار - باریک و حضور گونه Neoarchaediscus akchimensis، ویزئن کاملاً پسین (lower MFZ15) را برای این منطقه تعیین می‌کند. رسوبات سرپوخوین زیرین (upper MFZ15) این منطقه با ظهور انواع جدید Kasachstanodiscusو Archaediscus و نیز کاهش شدید فراوانی Paraarchaediscus، Nodosarchaediscusو Archaediscusبا لیومن زاویه‌دار مطابقت دارد و سرپوخوین بالایی (MFZ16) با نخستین حضور جنس Brenckleinaو گونهBrenckleina rugosa مشخص می‌شود.
