مقاله پژوهشی
چینه نگاری سکانسی
راضیه فولادوند؛ محمد حسین آدابی؛ عباس صادقی؛ محمود جلالی
چکیده
به‌منظور توسعه و اکتشاف میادین، به شناخت چارچوب مدل زمین‌شناسی و تغییرات کیفیت مخزنی نیاز است. در این مطالعه، تغییرات کیفیت مخزنی سازند ایلام با ضخامت تقریبی145متر، در میدان سوسنگرد در فروافتادگی دزفول شمالی بررسی شد. مدل رسوبی این سازند، باتوجه‌به نبود ساختار ریزشی و ساختهای ریفی از نوع رمپ کربناته در نظر گرفته شد. در میدان ...
بیشتر
به‌منظور توسعه و اکتشاف میادین، به شناخت چارچوب مدل زمین‌شناسی و تغییرات کیفیت مخزنی نیاز است. در این مطالعه، تغییرات کیفیت مخزنی سازند ایلام با ضخامت تقریبی145متر، در میدان سوسنگرد در فروافتادگی دزفول شمالی بررسی شد. مدل رسوبی این سازند، باتوجه‌به نبود ساختار ریزشی و ساختهای ریفی از نوع رمپ کربناته در نظر گرفته شد. در میدان موردمطالعه، دو سکانس کامل و یک سکانس ناقص رسوبی ردۀ سوم شناسایی شد. با نزدیک‌شدن به مرز سکانس در بخش میانی سازند ایلام، با توسعۀ انحلالهای حفرهای و قالبی، به‌ویژه در جلبکهای سبز با جنس آراگونیت، توسط سیالهای خورندۀ عبوری از استیولیتها و شکستگیها، شرایط مخزنی بهتر شده است؛ اما در سکانس بالایی، با وجود توسعۀ تخلخلهای بین دانهای در اائیدها در نزدیکی مرز سکانس سیمان‌شدگی، مانع از ایجاد شرایط مخزنی مناسب شده است. جنوب شرق میدان در سکانس قاعدهای و قسمت اعظم دستۀ رخسارۀ پیش‌روندۀ سکانس میانی، ریزرخساره‌های کم‌عمق‌تری نسبت‌به شمال غرب میدان دارد. به نظر میرسد جنوب شرق میدان بر بلندای قدیمی قرار دارد و احتمالاً مقادیر کمتر نمودار تخلخل در شمال غرب میدان در اثر دوری از این بلندی قدیمی باشد؛ بنابراین برای توسعۀ میدان سوسنگرد و پی‌جویی‌های آتی، جنوب شرق میدان پیشنهاد می‌شود.
مقاله پژوهشی
ژئوشیمی رسوبی
محمود شرفی؛ ئارام بایت گل؛ زیبا زمانی؛ رحیم باقری تیرتاشی؛ منوچهر دریابنده
چکیده
سازند کربناتۀ سرگلو (ژوراسیک میانی) در ناحیۀ لرستان، عمدتاً از شیل‌های آهکی سیاه‌رنگ و سنگ آهک‌های نازک تا متوسط لایۀ غنی از مواد آلی تشکیل شده است. تلفیق اطلاعات حاصل از ترسیم نمودارهای دوتایی عناصر فرعی و ایزوتوپ‌های پایدار مانند Na-Mn، Sr-Na، Sr/Na-Mn، مطالعات پتروگرافی، میکروسکوپ الکترونی و CL نشان‌دهندۀ ترکیب اولیۀ کلسیت با منیزیم ...
بیشتر
سازند کربناتۀ سرگلو (ژوراسیک میانی) در ناحیۀ لرستان، عمدتاً از شیل‌های آهکی سیاه‌رنگ و سنگ آهک‌های نازک تا متوسط لایۀ غنی از مواد آلی تشکیل شده است. تلفیق اطلاعات حاصل از ترسیم نمودارهای دوتایی عناصر فرعی و ایزوتوپ‌های پایدار مانند Na-Mn، Sr-Na، Sr/Na-Mn، مطالعات پتروگرافی، میکروسکوپ الکترونی و CL نشان‌دهندۀ ترکیب اولیۀ کلسیت با منیزیم پایین برای رسوبات سازند سرگلو است. عمق بالای ته‌نشینی سازند سرگلو در بخش‌های رمپ بیرونی و کف حوضه، با تشکیل و حفظ کربنات‌های با ترکیب کلسیت کم‌منیزیم منطبق است. ترسیم نمودارهای دوتایی 1000Sr/Ca-Mn و δ18O-Mn، وجود پیریت‌های خوشه‌ای، کوبیک، مواد آلی فراوان و سیمان دروغین پرکنندۀ دوکفه‌ای‌ها درمجموع نشان‌دهندۀ حاکمیت شرایط احیایی تا کم‌اکسیژن در بستر رسوبی حوضۀ سرگلو و اثر نسبی دیاژنز اولیۀ دریایی و تدفینی در یک سیستم بسته تا نیمه‌بسته است. تمرکز نسبتاً بالای Mn در نمونه‌های مطالعه‌شده، وجود این شرایط احیایی را تأیید می‌کند؛ به‌طوری که در این شرایط، ورود منگنز به ترکیب کربنات تسهیل می‌شود. دمای آب دیرینه در زمان ته‌نشست رسوبات سازند سرگلو با استفاده از ایزوتوپ اکسیژن، حدود 27 درجۀ سانتیگراد تعیین شده است. شرایط گلخانه‌ای غالب در زمان ژوراسیک میانی، در ثبت چنین دمایی مؤثر بوده است که موجب ایجاد چینهبندی در آب دریای حوضۀ رسوبی سرگلو و درنتیجه مانع از گردش آب مناسب، ایجاد تهویۀ ضعیف و ایجاد شرایط احیایی غالب در بستر حوضۀ رسوبی شده است.
مقاله پژوهشی
زیست چینه نگاری
ناهیده غنی زاده تبریزی؛ عباس قادری؛ دیتر کورن؛ علیرضا عاشوری
چکیده
توالی رسوبات پیرامون مرز پرمین - تریاس در منطقۀ جلفای آذربایجان از دیدگاه سنگ چینه‌نگاری، مشتمل بر سنگ آهک‌ها و شیل‌های لایههای جلفای پایینی و بالایی، شیل‌های عضو زال و سنگ آهک‌های حاوی Paratirolites سازند علی‌باشی و طبقات شیلی - کربناتۀ سازند الیکاست. لایههای جلفای پایینی سرشار از فسیل انواع زیستمندان کف‌زی نظیر بازوپایان ...
بیشتر
توالی رسوبات پیرامون مرز پرمین - تریاس در منطقۀ جلفای آذربایجان از دیدگاه سنگ چینه‌نگاری، مشتمل بر سنگ آهک‌ها و شیل‌های لایههای جلفای پایینی و بالایی، شیل‌های عضو زال و سنگ آهک‌های حاوی Paratirolites سازند علی‌باشی و طبقات شیلی - کربناتۀ سازند الیکاست. لایههای جلفای پایینی سرشار از فسیل انواع زیستمندان کف‌زی نظیر بازوپایان و مرجان‌هایند، ضمن اینکه لایههای جلفای بالایی و طبقات سازند علی‌باشی حاوی زیستمندان پلاژیک بسیاری نظیر آمونوئیدها، ماهی‌ها و کنودونت‌هایند. توالی‌های یادشده پیش از این، از دیدگاه‌های مختلف دیرینه‌شناختی و ژئوشیمیایی بررسی شدهاند، اگرچه اغلب این مطالعات متمرکز بر طبقات پیرامون مرز پرمین - تریاس بوده است. در پژوهش حاضر، فون آمونوئیدی به‌دست‌آمده از طبقات قدیمی‌تر پیرامون مرز ووچیاپینگین - چانگزینگین در چهار برش چینه‌شناسی درۀ ارس، علی‌باشی 1، علی‌باشی 4 و زال بررسی شده است. بر این اساس، 14 جنس و 22 گونه از این آمونوئیدها شناسایی شده و در قالب پنج بایوزون مختلف دسته‌بندی شدهاند. بایوزون Araxocers latissimum از لایههای جلفای پایینی و بایوزون Vedioceras ventrosulcatum از لایههای جلفای بالایی، مؤید سن ووچیاپینگین و نیز بایوزونهای Iranites transcaucasius- Phisonites triangulus، Dzhulfites nodosus و Shevyrevites shevyrevi از عضو زال به سن چانگزینگین‌اند که همخوانی خوبی را با سن‌های ارائه‌شده بر مبنای کنودونت‌ها نشان می‌دهند.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی و آلودگی های زیست محیطی
سارا منجزی؛ منصور مؤمنی؛ محسن نجارچی؛ نرگس منجزی؛ هوشنگ حسونی زاده
چکیده
مسئلۀ مهم در بهره‌برداری از مخزن گتوند، سازند نمکی موجود در آن است. هدف اصلی این پژوهش، اصلاح منحنی فرمان بهره‌برداری از مخزن، درجهت کاهش آثار منفی سازند نمکی است. در این پژوهش پس از گردآوری اطلاعات میدانی در محل مخزن، عملکرد آن از مردادماه 1390 تا پایان سال 1395، فرآیند انحلال سازند نمکی با روش سیستم داینامیک و با استفاده از نرم ...
بیشتر
مسئلۀ مهم در بهره‌برداری از مخزن گتوند، سازند نمکی موجود در آن است. هدف اصلی این پژوهش، اصلاح منحنی فرمان بهره‌برداری از مخزن، درجهت کاهش آثار منفی سازند نمکی است. در این پژوهش پس از گردآوری اطلاعات میدانی در محل مخزن، عملکرد آن از مردادماه 1390 تا پایان سال 1395، فرآیند انحلال سازند نمکی با روش سیستم داینامیک و با استفاده از نرم افزار ونسیم مدل شد؛ سپس، نتایج آنالیز شد؛ نتایج نشان داد، در طول دورۀ شبیه‌سازی، متوسط میزان انحلال کارست 3/96کیلوگرم بر ثانیه، تغییر می‌یابد و متوسط مقدار خوردگی آن در تماس با آب مخزن به‌طور متوسط، 1/20سانتی‌متر در روز است؛ همچنین تا پایان دورۀ شبیه‌سازی، 72/43میلیون‌تن نمک در مخزن، انباشته شده است. آنالیز نتایج نشان داد، 39درصد شوری مخزن، به‌علت انحلال سازند و مابقی شوری به‌علت حجم رواناب ورودی بالادست به مخزن است؛ درضمن، با رهاسازی آب از ترازهای بالاتر از دریچه‌های تحتانی، به جای رهاسازی آب از تراز دریچه‌های تحتانی (به‌طور متوسط تراز 147متر)، مقدار بهره‌برداری بهینه از مخزن، 57درصد افزایش می‌یابد. براساس نتایج آنالیز حساسیت، تغییرات تراز سطح آب در مخزن، مهم‌ترین عامل تعیین‌کنندۀ پارامترهای توزیع شوری در مخزن است و با اجرای منحنی فرمان‌های بهره‌برداری انعطاف‌‍پذیر، دربارۀ مقدار آب رهاشده از مخزن دز و مخزن گتوند، درجهت کنترل تراز سطح آب در مخزن گتوند، مقدار انحلال سازند نمکی را کاهش داد.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی و آلودگی های زیست محیطی
فریدون قدیمی؛ فرزانه اسماعیلی
چکیده
کنگلومرای چشمه خورزن در پهنۀ ایران مرکزی و در حوزۀ آبخیز بسته پلایای میقان اراک واقع شده است. تعیین خصوصیات بافتی و منشأ کنگلومراها با توجه به اهمیت زیادِ پتانسیل آب زیرزمینی و پلاسرهای مگنتیت از اهداف این بررسی است. با مطالعۀ میدانی گراول‌ها در 51 نقطه از کنگلومرای سست پلیوسن و تعیین قطر ذرات با کولیس، مشخص شد قطر ذرات تشکیل‌دهندۀ ...
بیشتر
کنگلومرای چشمه خورزن در پهنۀ ایران مرکزی و در حوزۀ آبخیز بسته پلایای میقان اراک واقع شده است. تعیین خصوصیات بافتی و منشأ کنگلومراها با توجه به اهمیت زیادِ پتانسیل آب زیرزمینی و پلاسرهای مگنتیت از اهداف این بررسی است. با مطالعۀ میدانی گراول‌ها در 51 نقطه از کنگلومرای سست پلیوسن و تعیین قطر ذرات با کولیس، مشخص شد قطر ذرات تشکیل‌دهندۀ کنگلومراها در طیف وسیعی از شن (14درصد)، ریگ (15درصد)، قلوه‌سنگ (27درصد) و قطعه‌سنگ (44درصد) متغیر است. درضمن، اجزا عمدتاً دارای گردشدگی خوب‌اند (8/0-6/0) و با قرارگیری در ماتریکس ماسه‌ای، جورشدگی ضعیف (2-1 فی) دارند و رنگ آنها قرمز است. تحلیل رگرسیونی و آزمون‌های سطح احتمال، t استیودنت و فیشر در سطح 95درصد اطمینان نشان داد ارتباط معنی‌داری بین گردشدگی و قطر ذرات (ضریب تبیین 76/5درصد) و قطر ذرات با فاصلۀ حمل (ضریب تبیین 01/0درصد) وجود ندارد. کنگلومرا در محیط مخروط افکنه‌ای-رودخانه‌ای نزدیک به منشأ و اجزای تشکیل‌دهندۀ آن ثانویه حمل مجدد می‌یابد و حاصل فرسایش رخنمون کنگلومراهای فشرده و قدیمی است. تحلیل‌های آماری چندمتغیرۀ عاملی و خوشه‌ای نشان داد اجزای کنگلومراها به‌ترتیب فراوانی ماسه‌سنگ (45درصد)، آندزیت (37درصد)، آهک (7درصد)، توف (5درصد)، ریولیت (3درصد) و قطعات چرت و بازالت (3درصد) بوده است که از فرسایش سازندهای قدیمی‌تر در پهنۀ ایران مرکزی حاصل شدهاند. گنگلومرای سخت پلیوسن زیرین، کنگلومرا و ماسه‌سنگ سازند قرمز فوقانی، آهک‌های سازند قم و سنگ‌های آتشفشانی آندزیتی، ریولیتی و آذرآواری ائوسن از پهنۀ ایران مرکزی، مهم‌ترین منشأ کنگلومرای پلیوسن فوقانی چشمه خورزن‌اند. گردشدگی خوب، پتانسیل بالای آب زیرزمینی و فراوانی زیاد قطعات آتشفشانی، پتانسیل خوب پلاسرهای موجود را در منطقه بیان می‌کند.
مقاله پژوهشی
چینه نگاری سکانسی
مجید فخار؛ پیمان رضائی؛ امیر کریمیان طرقبه
چکیده
خلیج فارس بزرگ‌ترین میدان‌های گازی دنیا را دارد. بخش مخزنی این میدان‌ها، سازندهای دالان بالایی و کنگان به سن پرمو-تریاس است که معادل سازند خوف در کشورهای عربی جنوب خلیج فارس شناخته می‌شود. این پژوهش بر پایۀ اطلاعات حاصل از مغزه و اطلاعات پتروفیزیکی ( لاگ گاما، لاگ صوتی و لاگ نوترون) در چاه A بخش مرکزی خلیج فارس، با ضخامت 174متر انجام ...
بیشتر
خلیج فارس بزرگ‌ترین میدان‌های گازی دنیا را دارد. بخش مخزنی این میدان‌ها، سازندهای دالان بالایی و کنگان به سن پرمو-تریاس است که معادل سازند خوف در کشورهای عربی جنوب خلیج فارس شناخته می‌شود. این پژوهش بر پایۀ اطلاعات حاصل از مغزه و اطلاعات پتروفیزیکی ( لاگ گاما، لاگ صوتی و لاگ نوترون) در چاه A بخش مرکزی خلیج فارس، با ضخامت 174متر انجام شده است. یافته‌های حاصل از مطالعۀ 628 مقطع نازک، نشان‌دهندۀ 12 ریزرخساره در 5 گروه ریزرخساره‌ای (محیط رسوبی) شامل بالای پهنه‌کشندی، پهنه‌کشندی، لاگون، تپه‌های سدی و دریای باز (رمپ کم‌عمق میانی و رمپ عمیق خارجی) است. مجموع این رخساره‌ها و توالی آنها نشان‌دهندۀ تشکیل توالی کربناته- تبخیری کنگان در یک محیط رمپ با شیب ملایم است که در آب‌وهوای گرم و خشک تریاس پیشین نهشته می‌شوند. براساس تلفیق مطالعات ریزرخساره‌ای رسوبی و لاگ‌های پتروفیزیکی، 2 سکانس ردۀ سوم DS1 و DS2 شناسایی شدند. بررسی‌های انجام‌شده نشان داد سازند کنگان به 4 زون مخزنی تقسیم می‌شود. زون 1 و 3 غالباً ریزرخسارۀ تبخیری یا مادستونی و تخلخل بسیار کم دارند، بخش ناتراوا و برداشت‌نشدنی مخزن محسوب می‌شوند، منطبق با گروه‌های ریزرخساره‌ای بالای کشندی و لاگون‌اند و زون‌های 2 و 4 شامل ریزرخساره‌های دانۀ غالب ااییدی‌اند، تخلخل بسیار بالا دارند، بخش تراوا و برداشت‌شدنی این سازند محسوب می‌شوند و منطبق بر گروه ریزرخساره‌ای پشته‌های سدی‌اند.
