شناسنامه علمی شماره
مقاله پژوهشی
چینه نگاری سکانسی
امید فلاحت خواه؛ علی اصغر ثیاب قدسی؛ علی کدخدایی
چکیده
سازند زاکین یکی از سازندهای مخزنی احتمالی گاز در ناحیۀ رسوبی زاگرس محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر، بررسی چینه‌نگاری چرخه‌ای بخش بالایی این سازند با استفاده از روش‌های تحلیل طیفی تحولی (Evolutionary Spectral Analysis methods) انجام شد؛ به‌این‌ترتیب که ابتدا با یکی از روش‌های تحلیل طیفی تحولی یعنی دوره‌نگار روش چندکاهنده (Multi-tapper method periodogram) که در مطالعه‌ها ...
بیشتر
سازند زاکین یکی از سازندهای مخزنی احتمالی گاز در ناحیۀ رسوبی زاگرس محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر، بررسی چینه‌نگاری چرخه‌ای بخش بالایی این سازند با استفاده از روش‌های تحلیل طیفی تحولی (Evolutionary Spectral Analysis methods) انجام شد؛ به‌این‌ترتیب که ابتدا با یکی از روش‌های تحلیل طیفی تحولی یعنی دوره‌نگار روش چندکاهنده (Multi-tapper method periodogram) که در مطالعه‌ها صرفاً برای شناسایی و اثبات نسبت بسامدهای چرخه‌های میلانکوویچ در رسوبات به کار می‌رود، نسبت بسامدهای چرخه‌های میلانکوویچ برای نخستین‌بار از بخش بالایی سازند زاکین شناسایی و وجود آنها در این بخش از سازند زاکین اثبات شد؛ به‌علاوه، توان‌های طیفی موجک‌ها نیز در تبدیل سریع فوریۀ تحولی (FFT) و نمایش و ارائۀ تبدیل موجکِ (Wavelet transform Scalograms) سری‌های نگاره‌ی پرتوی گامای طیفی (SGR) و چگالی (RHOB) در چاه‌های 2SK-1 و 2SKD-1 میدان گازی سلمان، سیگنال‌های نجومی قوی از چرخه‌های میلانکوویچ (E،e ،O و P) را نشان دادند. پس‌از انجام بررسی چینه‌نگاری چرخه‌ای زیرسطحی بخش بالایی سازند زاکین در چاه‌های مطالعه‌شده و بررسی تأثیرات چرخه‌های میلانکوویچ شناسایی‌شده روی این رسوبات، مقایسۀ تغییرات میزان انباشت رسوب این بخش از سازند زاکین در چاه‌های مطالعه‌شدۀ میدان گازی سلمان با استفاده از روش‌های نوین ضریب همبستگی تحولی (Evolutionary correlation coefficient) و سطوح معنا‌دار تحولی (Evolutionary significance levels)، انجام شد.
مقاله پژوهشی
ژئوشیمی رسوبی
بشری سلیمانی پورلک؛ محمد حسین آدابی؛ احسان ده یادگاری
چکیده
در مطالعۀ حاضر، سازند تیزکوه به سن آپتین در برش پل زغال (جنوب چالوس) به ضخامت 113 متر از نظر شرایط رسوب‌گذاری، چینه‌نگاری سکانسی و ژئوشیمی عنصری ارزیابی شد. سازند تیزکوه در برش یادشده با ناپیوستگی هم‌شیب روی واحد آتش‌فشانی کرتاسة زیرین و با ناپیوستگی هم‌شیب زیر واحد آتش‌فشانی کرتاسة بالایی قرار گرفته است. بر اساس مطالعه‌های کلسی‌متری ...
بیشتر
در مطالعۀ حاضر، سازند تیزکوه به سن آپتین در برش پل زغال (جنوب چالوس) به ضخامت 113 متر از نظر شرایط رسوب‌گذاری، چینه‌نگاری سکانسی و ژئوشیمی عنصری ارزیابی شد. سازند تیزکوه در برش یادشده با ناپیوستگی هم‌شیب روی واحد آتش‌فشانی کرتاسة زیرین و با ناپیوستگی هم‌شیب زیر واحد آتش‌فشانی کرتاسة بالایی قرار گرفته است. بر اساس مطالعه‌های کلسی‌متری انجام‌شده، سازند تیزکوه در این برش اغلب از آهک و آهک آرژیلی تشکیل شده است. بررسی‌ها و مطالعه‌های صحرایی و آزمایشگاهی به شناسایی هشت ریزرخساره متعلق به سه زیرمحیط لاگون، پشته و دریای باز کم‌عمق در این سازند منجر شدند. تغییرات تدریجی ریزرخساره‌ها و نبود ریف‌های سدی بزرگ، آنکوئیدها، پیزوئیدها، دانه‌های آگرگات و ساختارهای ریزشی و لغزشی وجود پلت‌فرم کربناته‌ای از نوع رمپ را تأیید می‌کنند؛ همچنین حضور جلبک‌های خانوادة داسی‌کلادسه‌آ (مانند Terquemella sp. و Bakalovaella elitzae.) و ژیمنوکوداسیا (Permocalculus sp.) در برش مطالعه‌شده نشان‌دهندة محیط دریایی گرم لب‌شور و بسیار شور با عمق کم است؛ این موضوع تأکیدی بر محیط رسوبی کم‌عمق و آراگونیتی سازند مطالعه‌شده است. مطالعه‌های چینه‌نگاری سکانسی در برش یادشده موجب شناسایی سه سکانس رسوبی ردة سوم همراه با دسته رخساره‌های HST و TST با مرزهای سکانسی SB1 و SB2 شد. نتایج آزمایش‌های ژئوشیمیایی، بررسی عناصر اصلی و فرعی، مقادیر Sr/Na بیشتر از 1، مقادیر Sr/Mn (میانگین 7) و ترسیم مقادیر Sr/Ca در برابر Mn نشان دادند ترکیب کانی‌شناسی اولیۀ سازند تیزکوه آراگونیتی است و تحت‌تأثیر دیاژنز غیردریایی در محیط بسته تا کمی باز دیاژنتیکی قرار گرفته است. روند تغییرات عناصر فرعی در طول این برش به‌گونه‌ای است که در بخش بالایی، مقدار استرانسیم کاهش و مقدار منگنز افزایش می‌یابد؛ این شرایط بیان‌کنندۀ تأثیر بیشتر دیاژنز متائوریکی در بخش بالایی است.
مقاله پژوهشی
زیست چینه نگاری
صفورا یاسبلاغی شراهی؛ بیژن یوسفی یگانه؛ سکینه عارفی فرد؛ محمد مهدی فرهپور؛ دانیل وچار
چکیده
سازند باغ ونگ به سن یاختاشین بالایی تا بلورین بالایی در دو برش چینه‌شناسی در شمال طبس در شرق ایران مرکزی مطالعه شد. بررسی فوزولینیدها و فرامینیفرهای کوچک سازند باغ ونگ در دو برش مطالعه‌شده به شناسایی جنس‌ها و گونه‌های جدید منجر شد که برای نخستین‌بار در رسوبات یاختاشین بالایی و بلورین ایران گزارش می‌شوند. بر اساس فوزولینیدهای شناسایی‌شده، ...
بیشتر
سازند باغ ونگ به سن یاختاشین بالایی تا بلورین بالایی در دو برش چینه‌شناسی در شمال طبس در شرق ایران مرکزی مطالعه شد. بررسی فوزولینیدها و فرامینیفرهای کوچک سازند باغ ونگ در دو برش مطالعه‌شده به شناسایی جنس‌ها و گونه‌های جدید منجر شد که برای نخستین‌بار در رسوبات یاختاشین بالایی و بلورین ایران گزارش می‌شوند. بر اساس فوزولینیدهای شناسایی‌شده، سه بایوزون Pamirina darvasica-Sakmarella spp. به سن یاختاشین بالایی، Chalaroschwagerina vulgarisiformis به سن بلورین زیرین و Misselina termieri به سن بلورین بالایی در برش باغ ونگ و دو بایوزون Misellina (Brevaxina) dyhrenfurthi-Chalaroschwagerina vulgarisiformis به سن بلورین زیرین و Misellina cf. termieri به سن بلورین بالایی در برش شش انگشت شناسایی شدند. داده‌های مغناطیس دیرینه و زمان فعالیت‌های ولکانیکی در بلوک‌های سیمرین همراه با شواهد ظهور فوزولینیدها در اواخر پالئوزوئیک نشان می‌دهند زمان بازشدگی نئوتتیس در این بلوک‌ها یکسان نبوده و در بلوک‌های واقع در بخش‌های شمالی مانند ایران، جنوب و مرکز افغانستان و جنوب‌شرق پامیر سریع‌تر از بلوک‌های جنوبی مانند کیانگ تانگ و بائوشان آن انجام شده است. ظهور فونای فوزولینیدی آب‌های گرم عرض‌های جغرافیایی دیرینۀ مناطق استوایی و نیمه‌استوایی مانند verbeekinids و neoschwagerinids طی زمان بلورین در بلوک‌های سیمرین تنها به‌علت حرکت به‌سمت شمال بلوک‌های سیمرین نبوده، بلکه عواملی نظیر گرم‌شدن جهانی در زمان بلورین و همچنین جریان‌های اقیانوسی نیز تأثیرگذار بوده‌اند.
مقاله پژوهشی
چینه نگاری سکانسی
حمزه مهرابی؛ حسین نوری؛ جواد سبحانی
چکیده
سازند فهلیان شامل توالی کربناتۀ نسبتاً ضخیمی از گروه خامی به سن نئوکومین- بارمین است. مطالعه‌های رسوب‌شناسی انجام‌شده روی این سازند در دو برش از زون ایذه و دو چاه از بخش جنوبی فروافتادگی دزفول به شناسایی 12 ریزرخساره در چهار کمربند رخساره‌ای شامل پهنۀ جزرومدی، رمپ درونی (لاگون، پشته‌های لیتوکودیومی- جلبکی و شول‌های بایوکلستی- پلوئیدی)، ...
بیشتر
سازند فهلیان شامل توالی کربناتۀ نسبتاً ضخیمی از گروه خامی به سن نئوکومین- بارمین است. مطالعه‌های رسوب‌شناسی انجام‌شده روی این سازند در دو برش از زون ایذه و دو چاه از بخش جنوبی فروافتادگی دزفول به شناسایی 12 ریزرخساره در چهار کمربند رخساره‌ای شامل پهنۀ جزرومدی، رمپ درونی (لاگون، پشته‌های لیتوکودیومی- جلبکی و شول‌های بایوکلستی- پلوئیدی)، رمپ میانی و رمپ بیرونی منجر شد. محیط رسوب‌گذاری سازند فهلیان در ناحیۀ مطالعه‌شده، رمپ کربناتۀ هم‌شیب پیشنهاد می‌شود. مهم‌ترین فرایندهای دیاژنزی شناسایی‌شده شامل انحلال، میکرایتی‌شدن، تراکم، دولومیتی‌شدن، سیلیسی‌شدن، پیریتی‌شدن، سیمانی‌شدن و شکستگی است که طی مراحل مختلف دیاژنز دریایی، جوی و دفنی کم‌عمق تا عمیق ایجاد شده‌اند. مطالعه‌های چینه‌نگاری سکانسی به تفکیک چهار سکانس رسوبی در این سازند منجر شدند که باتوجهبه سن نسبی آنها بر اساس بایوزون‌های تفکیک‌شده، ضخامت سکانس‌ها و تطابق آنها با نواحی مجاور به‌طور محتمل سکانس‌های ردۀ سوم هستند. مطالعه‌های کیفیت مخزنی گویای تأثیر ویژگی‌های رخساره‌ای و فرایندهای دیاژنزی بر ویژگی‌های مخزنی سازند فهلیان است. رخساره‌های مهم مخزنی این سازند شامل رخساره‌های ریف‌ها/پشته‌های کومه‌ای لیتوکودیومی- جلبکی (در میدان گرنگان) و رخساره‌های پرانرژی متعلق به زیرمحیط پشته‌های اُاُئیدی، پلوئیدی و بایوکلستی (در میدان گچساران) هستند؛ این رخساره‌ها اغلب در سیستم تراکت تراز بالا (HST) گسترش یافته‌اند و زون‌های مهم مخزنی سازند فهلیان را ایجاد کرده‌اند. تخلخل‌های اولیه از نوع بین‌دانه‌ای و درون‌دانه‌ای همراه با تخلخل‌های انحلالی (حفره‌ای و قالبی) مهم‌ترین حفره‌ها در این رخساره‌ها هستند؛ علاوه‌بر‌این، رخساره‌های متعلق به رمپ میانی برخی افق‌های مخزنی باکیفیت را در سیستم تراکت پیش‌رونده (TST) ایجاد کرده‌اند که در این افق‌ها، تخلخل‌های بزرگ‌مقیاس (ماکروسکوپی) گسترش چندانی ندارند و ریزتخلخل‌ها مهم‌ترین عامل ایجاد کیفیت مخزنی‌اند.
مقاله پژوهشی
ژئوشیمی رسوبی
مهدی غلام دخت بندری؛ پیمان رضائی؛ منصور قربانی
چکیده
جزیرۀ هرمز در ورودی خلیج فارس و دریای عمان، نماد دیاپیریسم در ایران و سری هرمز است. باتوجهبه موقعیت قرارگیری جزیره و نظر به برنامه‌های توسعه‌ای برای ساحل جزیرۀ هرمز، شناخت ترکیب و ویژگی‌های رسوبات ساحل این جزیره اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف مطالعۀ ویژگی‌های رسوبی، کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی رسوبات ساحلی این جزیره انجام ...
بیشتر
جزیرۀ هرمز در ورودی خلیج فارس و دریای عمان، نماد دیاپیریسم در ایران و سری هرمز است. باتوجهبه موقعیت قرارگیری جزیره و نظر به برنامه‌های توسعه‌ای برای ساحل جزیرۀ هرمز، شناخت ترکیب و ویژگی‌های رسوبات ساحل این جزیره اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف مطالعۀ ویژگی‌های رسوبی، کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی رسوبات ساحلی این جزیره انجام شد.در پژوهش حاضر، 20 نمونۀ سنگی از گراول‌های موجود در محدودۀ مورد مطالعه مقطع نازک گردید؛ همچنین 27 نمونه رسوب سطحی از 9 ایستگاه برداشت و آزمایش‌های پایۀ رسوب‌شناسی، کانی‌شناسی کمی به روش XRD، شناسایی کانی‌های سنگین با استفاده از محلول برموفرم و خاصیت مغناطیسی، سنجش فلزات سنگین و اکسیدهای اصلی به روش XRF و مطالعۀ کانی‌شناسی به کمک میکروسکوپ پلاریزان روی آنها انجام شدند. نتایج نشان دادند رسوبات ازنظر دانه‌بندی در محدوۀ ماسه تا ماسۀ گراولی قرار می‌گیرند. مقدار متوسط کربنات‌کلسیم 32 تا 62 درصد محاسبه شد. کانی‌شناسی رسوبات نشان داد مجموعه‌ای از کانی‌های هماتیت، کلسیت، کوارتز، فلدسپات، پلاژیوکلاز، دولومیت، آراگونیت، کانی‌های رسی(کائولینیت و ایلیت) و کانی‌های سنگین (مگنتیت، هماتیت، الیژیست، اپیدوت، پیروکسن، پیریت، گوتیت، لیمونیت، آپاتیت، باریت، زیرکن، فلوریت) اجزای متشکله رسوبات سطحی را تشکیل می‌دهند. مطالعۀ مقاطع نازک نشان داد بیشتر گراول‌های موجود در ساحل منشأ آذرین دارند و ترکیب ریولیتی و تراکیتی را نشان می‌دهند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان دادند منشأ اصلی این رسوبات، دگرسانی و فرسایش سنگ‌های سری هرمز(پرکامبرین پسین- کامبرین پیشین) در مرکز این جزیره در شرایط آب‌وهوای گرم مرطوب است.
مقاله پژوهشی
مهندسی رسوبات کواترنر
سید محمدعلی موسوی زاده؛ وهاب امیری؛ مهدی ترابی-کاوه
چکیده
در مطالعۀ حاضر به ارزیابی ویژگی‌های زمین‌شناسی چشمۀ تراورتن‌ساز ندوشن و نهشته‌های مربوط به آن پرداخته شد. تفکیک نوع چشمه‌های تراورتن‌ساز از طریق بررسی رخساره‌های آنها امکان‌پذیر است؛ ازاین‌رو در پژوهش حاضر، ویژگی یادشده برای تعیین نوع چشمه استفاده شد. بررسی‌ها، وجود 13 رخسارۀ رسوبی شامل 5 رخسارۀ زیستی و 8 رخسارۀ غیرزیستی را ...
بیشتر
در مطالعۀ حاضر به ارزیابی ویژگی‌های زمین‌شناسی چشمۀ تراورتن‌ساز ندوشن و نهشته‌های مربوط به آن پرداخته شد. تفکیک نوع چشمه‌های تراورتن‌ساز از طریق بررسی رخساره‌های آنها امکان‌پذیر است؛ ازاین‌رو در پژوهش حاضر، ویژگی یادشده برای تعیین نوع چشمه استفاده شد. بررسی‌ها، وجود 13 رخسارۀ رسوبی شامل 5 رخسارۀ زیستی و 8 رخسارۀ غیرزیستی را در تراورتن‌های مطالعه‌شده نشان دادند. رخساره‌های یادشده ویژگی چشمه‌های گرمابی را نشان و نوع چشمه را در ردۀ چشمه‌های ترموژن قرار می‌دهند. تجزیه‌وتحلیل ترکیب شیمیایی آب چشمه نشان داد تیپ شیمیایی، NaCl است و به عبارت دقیق‌تر، آب این چشمه دارای رخسارۀ شیمیایی Na-Ca-SO4-Cl است. وجود کلسیم و سولفات به‌عنوان یون‌های ثانویه (پس‌از سدیم و کلراید) در نگاه اول بر احتمال وجود رسوبات ژیپسی یا انیدریتی دلالت دارد، اما باتوجهبه وجودنداشتن رسوبات حاوی سولفات در منطقه، می‌توان گفت برهم‌کنش آب با سیستم‌های ماگمایی مهم‌ترین منبع تأمین‌کنندۀ یون سولفات است. بررسی ویژگی‌های مهندسی تراورتن‌ها نشان داد با افزایش سن رسوبات تراورتنی، درجۀ تحکیم‌یافتگی آنها زیاد و سختی آنها بیشتر می‌شود. سختی رسوبات با افزایش فاصله از خروجی چشمه، روند افزایشی را نشان می‌دهد.
