مریم جمالیان؛ محمدحسین آدابی؛ میررضا موسوی؛ عباس صادقی
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 1-26
چکیده
به منظور تعیین انواع کمربندهای رخسارهای، محیط رسوبی، ترکیب کانی‌شناسی اولیه، دمای قدیمه و محیط دیاژنزی سازند گرو، 624 متر از این سازند در برش نمونه (واقع در یال جنوب غربی کبیرکوه) متعلق به نئوکومین-آپسین مورد مطالعات ژئوشیمی و پتروگرافی قرار گرفته است. در این برش مرز زیرین سازند گرو رخنمون ندارد ولی در چاه شماره 1 کبیرکوه، ...
بیشتر
به منظور تعیین انواع کمربندهای رخسارهای، محیط رسوبی، ترکیب کانی‌شناسی اولیه، دمای قدیمه و محیط دیاژنزی سازند گرو، 624 متر از این سازند در برش نمونه (واقع در یال جنوب غربی کبیرکوه) متعلق به نئوکومین-آپسین مورد مطالعات ژئوشیمی و پتروگرافی قرار گرفته است. در این برش مرز زیرین سازند گرو رخنمون ندارد ولی در چاه شماره 1 کبیرکوه، مرز زیرین این سازند با سازند تبخیری گوتنیا گزارش شده است. بر روی این سازند آهکهای سازند سروک به سن آلبین-تورونین قرار می‌گیرند. اعتقاد بر این است که سازند گرو به عنوان سنگ منشاء در حوضه زاگرس عمل کرده است.
مطالعات رخسارهای منجر به شناسایی کمربند رخسارهای بخش‌عمیق دریا در این سازند شد. عدم وجود رخساره‌های چارچوب‌ساز، حضور رخساره‌های پلوئیدی و نبود رخساره‌های دوباره نهشته شده تائیدکننده ته‌نشست این توالی کربناته بر روی پلاتفرم کربناته از نوع رمپ میباشد.
نتایج حاصل از بررسی عناصر اصلی، فرعی و ایزوتوپهای پایدار اکسیژن 18 و کربن 13 و رفتار آنها نسبت به یکدیگر ترکیب کانی‌شناسی اولیة آراگونیتی را نشان میدهد. مطالعات ژئوشیمیایی (ترسیم مقادیر ایزوتوپ اکسیژن 18 در برابر منگنز و نسبت Sr/Ca در برابر منگنز) حاکی از این است که سنگ‌آهکهای منطقه تحت‌تاثیر دیاژنز در یک سامانه دیاژنزی باز قرار داشته‌اند. دمای محاسبه شده بر اساس سنگین‌ترین ایزوتوپ اکسیژن در نمونه‌های میکریتی سازند گرو 2/29 درجة سانتی‌گراد است.
سیدحسین هاشمی؛ مهناز فرهادیانی
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 27-40
چکیده
در سازند جیرود در برش چینه شناسی دهملا، جنوب غرب شاهرود، پالینوفلورای متنوعی با حفظ شدگی نسبتا خوب عمدتا شامل میکروفیتوپلانکتون ها (سیست پرازینوفیت و آکریتارک)، اسپورها، و با تنوع و فراوانی کمتر کیتینوزوآها و اسکلوکودونت ها وجود دارد. وجود پالینوفلورای مذکور نشان دهنده تشکیل رسوبات مورد مطالعه در محیط دریایی کم عمق حاشیه قاره ...
بیشتر
در سازند جیرود در برش چینه شناسی دهملا، جنوب غرب شاهرود، پالینوفلورای متنوعی با حفظ شدگی نسبتا خوب عمدتا شامل میکروفیتوپلانکتون ها (سیست پرازینوفیت و آکریتارک)، اسپورها، و با تنوع و فراوانی کمتر کیتینوزوآها و اسکلوکودونت ها وجود دارد. وجود پالینوفلورای مذکور نشان دهنده تشکیل رسوبات مورد مطالعه در محیط دریایی کم عمق حاشیه قاره ای است. الگوی پراکندگی چینه شناسی پالینومورف ها منجر به شناسائی دو بیوزون اجتماعی شده است که به صورت غیر رسمی تحت عنوان assemblage zone I وassemblage zoneII نامگذاری شده اند. حضور اسپورهایی مانندGrandispora inculta, Cymbosporites catillus, Geminospora lemurata, Teichertospora iberica, Laevigatosporites ovatus, Densosporites spitsbergensis, Punctatisporites labiatus, Retusotriletes rugulatus, R. pychovii, R. dubiosus, Dictyotriletes australis, Diducites mucronatus, Archaeoperisaccus sp., Stenozonotriletes conformis, Ancyrospora ancyrea در assemblage zoneI و مقایسه آن با بیوزون های دونین بالایی نیمکره شمالی مانندAssemblage Zone ovalis-bulliferusو قسمتی از torquata-gracilis Assemblage Zonesand optivus-triangulatus سن اوایل دونین پسین (فرازنین) را پیشنهاد می کند. در الگوی بیوزوناسیون پیشنهاد شده در این مطالعه،assemblage zoneII نیز که با وجود و همراهی فرم هایی نظیر Retispora lepidophyta, Vallatisporites hystricosus, V. vallatus, Verruciretusispora loboziakii, Punctatisporites planus, Densosporites rarispinosus, Grandispora facilis قابل شناسایی است با قسمتی ازAssemblage Zone torquata-gracilisو نیز با مجموعهpusillites-lepidophyta AssemblageZones and flexuosa-cornuta قابل مقایسه بوده و به اواخر دونین پسین (فامنین) نسبت داده می شود. قسمت قاعده ای سازند جیرود (به ضخامت تقریبا 20 متر) که فاقد پالینومورف می باشد نیز تحت عنوان barren interval در نظر گرفته شده است. این تعیین سن با داده های حاصل از مطالعه سایر گروههای فسیلی موجود در این طبقات قابل مقایسه است. با توجه به ارتباط اسپورها با گیاهان والد و بر اساس تنوع و فراوانی اسپورهای موجود در پالینوفلورای مورد مطالعه، در زمان تشکیل نهشته های سازند جیرود در برش چینه شناسی دهملا فرم های منتسب به لیکوپسیدا و فیلیکوپسیدا در ترکیب پوشش گیاهی موجود در اطراف محیط رسوبی مذکور فراوانی نسبی بیشتری داشتند.
محمود عاشوری؛ محمود شرفی؛ اسدالله محبوبی؛ سید رضا موسوی حرمی
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 41-62
چکیده
سازند آیتامیر (آلبین- سنومانین) در حوضه رسوبی کپه داغ در شمال خاوری ایران گسترش دارد. این سازند عمدتا از ماسه سنگ، شیل، سیلتستون و چند افق کربناته تشکیل شده است. در رسوبات سیلیسی آواری سازند آیتامیر، کاهش محسوسی در میزان آشفتگی زیستی در طبقات گلی در مقایسه با طبقات ماسه سنگی مشاهده می شود. بر اساس مطالعه اثرفسیل های این ...
بیشتر
سازند آیتامیر (آلبین- سنومانین) در حوضه رسوبی کپه داغ در شمال خاوری ایران گسترش دارد. این سازند عمدتا از ماسه سنگ، شیل، سیلتستون و چند افق کربناته تشکیل شده است. در رسوبات سیلیسی آواری سازند آیتامیر، کاهش محسوسی در میزان آشفتگی زیستی در طبقات گلی در مقایسه با طبقات ماسه سنگی مشاهده می شود. بر اساس مطالعه اثرفسیل های این سازند، تعداد نه اثر فسیلی شامل Thalassinoides suevicus ، Thalassinoides isp. (اثر رخساره گلوسی فانجیتس)، Ophiomorpha nodosa ، Palaeophycus tubularis و Skolithos isp. (اثر رخساره اسکولایتوس) و Thalassinoides isp. ، Planolites isp. ، Chondrites isp. ، Cylindrichnous concentricus ، Teichichnus isp. ، Palaeophycus tubularis و Ophiomorpha nodosa (اثر رخساره کروزیانا) در لایه های ماسه سنگ، سیلتستونی و کربناته تشخیص داده شدند. اثر رخساره اسکولایتوس در شرایط با انرژی بالاتر نسبت به اثر رخساره گلوسی فانجیتس و اثر رخساره کروزیانا تشکیل شده است. اثر رخساره اسکولایتوس با تنوع کم اثر فسیل ها و حضور اسکولایتوس و افیومورفاهای عمودی تا مایل با کف بستر ماسه ای با جورشدگی خوب همراه با طبقات مورب تراف و پشته ای نشانگر مجموعه محیط سدی با شرایط نسبتا پر انرژی است . در صورتیکه اثر رخساره کروزیانا و اثر رخساره گلوسی فانجیتس با تنوع بیشتر اثر فسیل ها عمدتا افقی تا کمی مایل و کف بستر ماسه ای با جورشدگی متوسط و ضعیف در شرایط کم انرژی تر در محدوده حاشیه ساحلی ( Shoreface ) تشکیل گردیده است. شواهد رسوبی و مطالعه اثر رخساره ها در توالی قائم حاکی از آن است که رسوبات ماسه سنگی بخش ابتدایی سازند آیتامیر در محیط سدی و رسوبات ماسه سنگی بخش های بالایی در محیط حاشیه ساحلی ته نشست پیدا کرده اند.
مجتبی امیری؛ حسین رحیم پور؛ اشکان اسدی؛ مهدی صرفی
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 63-86
چکیده
سازند داریان یکی از مهمترین سنگ مخزنهای هیدروکربوری در میدان گازی پارس جنوبی است. با توجه به گسترش زیاد اربیتولینها در این توالیها، بخش عمدهای از آنالیزهای رخسارهای بر اساس ویژگیهای دیرینه بومشناسی اربیتولینها انجام شده است، بررسی رخسارهای در چاههایSPOaو SPOb نشان میدهد که سازند داریان در این میدان، ...
بیشتر
سازند داریان یکی از مهمترین سنگ مخزنهای هیدروکربوری در میدان گازی پارس جنوبی است. با توجه به گسترش زیاد اربیتولینها در این توالیها، بخش عمدهای از آنالیزهای رخسارهای بر اساس ویژگیهای دیرینه بومشناسی اربیتولینها انجام شده است، بررسی رخسارهای در چاههایSPOaو SPOb نشان میدهد که سازند داریان در این میدان، ماهیت بافتی و رسوبی کاملاً متفاوت نسبت به مقطع تیپ و بخشهای دیگر حوضهی زاگرس دارد. بررسیهای دقیق رسوبشناسی این واحدها و مقایسهی آنها با سازند شوئیبا(معادل داریان در کشورهای عربی) در گنبد شمالی و تلفیق آنها با جغرافیای دیرینهی آپتین حاکی از آن است که سازند داریان در پلاتفرم کربناته رمپ در یال پشت به باد حوضهی اینتراشلف نهشته شده است.با تکیه بر روش‌های متفاوتی از چینه‌نگاری سکانسی سعی شده است ضمن تلفیق تغییرات رخسارهای با نمودار لاگ گاما و کنش متقابل زیستمندان به نوسانات سطح آب، دستههای رخسارهای هرچاه مشخص شده که دید مناسبی جهت مهندسی مخزن ایجاد میکند. بررسی تغییرات عمودی رخساره‌های سازند داریان نشان میدهد که در کل این چینهها شامل یک سکانس رده سوم و یک دسته رخسارهای HST از واحد زیرین میباشد.
عباس قادری؛ علیرضا عاشوری؛ لوئیس ویلیر
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 87-104
چکیده
آستروئیدها (گروهی از ستارههای دریایی) بخش مهمی از فونای بنتیک دریایی را از زمان اردویسین تا عهد حاضر به خود اختصاص داده و اوسیکلهای منفرد آنها در بسیاری از نهشتههای دریایی به ویژه در زمان کرتاسه پسین مشاهده شدهاند. با این حال تاکنون گزارش منتشر شدهای از این فسیلها در توالیهای کرتاسه پسین ایران ارائه نشده است. نمونه ...
بیشتر
آستروئیدها (گروهی از ستارههای دریایی) بخش مهمی از فونای بنتیک دریایی را از زمان اردویسین تا عهد حاضر به خود اختصاص داده و اوسیکلهای منفرد آنها در بسیاری از نهشتههای دریایی به ویژه در زمان کرتاسه پسین مشاهده شدهاند. با این حال تاکنون گزارش منتشر شدهای از این فسیلها در توالیهای کرتاسه پسین ایران ارائه نشده است. نمونه شناسایی شده در این پژوهش متعلق به گونه Metopaster parkinsoni از خانواده گنیاستریده و راسته والواتیدا است که برای اولین بار از ایران و آسیا معرفی میشود و اهمیت آن از این جهت است که گونه حاضر، خاوری ترین نمونه گزارش شده در حوضه تتیس است. این نمونه از دومین واحد سنگ آهک گل سفیدی سازند آبدراز در برش پادها، خاور حوضه رسوبی کپهداغ در شمال خاوری ایران به دست آمده است. حفظ شدگی خوب آن باعث شده تا تمامی پارامترهای مؤثر در تعیین گونه نظیر شکل، اندازه، تعداد، میزان کشیدگی و تزئینات اوسیکلهای مارژینال و نیز میزان زاویه اوسیکولار آن قابل مشاهده، بررسی و اندازهگیری باشد. علاوه بر این، خراشهایی متعلق به اثر گاز گرفته شدن بدن این آستروئید توسط جانوران شکارگر یا لاشهخوار دریایی کرتاسه پسین نیز بر روی سطح اوسیکلهای مارژینال مشهود است که نشان دهنده اولین آثار فرآیندهای بیواستراتینومیکی به هنگام مرگ و اندکی پس از مرگ جانور پیش از تدفین نهایی است. گونه M. parkinsoni پیش‌تر در بسیاری از نقاط دنیا به ویژه سنگ آهکهای گل سفیدی حوضه پاریس و انگلستان (سازند سیفورد) شناسایی و بیشترین فراوانی آن از بیوزون ماکروفسیلی Micraster coranguinum که دربردارنده مرز اشکوبهای کنیاسین ـ سانتونین میباشد معرفی شده است. دومین واحد سنگ آهک گل سفیدی سازند آبدراز در برش پادها نیز که نمونه مذکور از آن شناسایی شده است، همانند سازند سیفورد انگلستان مرز اشکوبهای کنیاسین ـ سانتونین را در خود جای داده است.
ارسلان زینل زاده
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 105-118
چکیده
مدل‌سازی یک بعدی فرایند نفت‌زایی از روش‌های مورد استفاده در بررسی سیستم‌های نفتی است. بدین منظور با استفاده از این روش سنگ‌های منشأ نفت‌های میدان پازنان مورد بررسی قرار گرفت و تاریخچه پختگی و هیدروکربن‌زایی سنگ‌های منشأ آن بدست آمد. مدل‌سازی فرایند نفت‌زایی میدان پازنان در تاقدیس و ناودیس‌های جنوب و شمال برای ...
بیشتر
مدل‌سازی یک بعدی فرایند نفت‌زایی از روش‌های مورد استفاده در بررسی سیستم‌های نفتی است. بدین منظور با استفاده از این روش سنگ‌های منشأ نفت‌های میدان پازنان مورد بررسی قرار گرفت و تاریخچه پختگی و هیدروکربن‌زایی سنگ‌های منشأ آن بدست آمد. مدل‌سازی فرایند نفت‌زایی میدان پازنان در تاقدیس و ناودیس‌های جنوب و شمال برای سنگ‌های منشأ پابده، کژدمی، گرو و سرگلو انجام شده است. بر اساس بررسیهای انجام شده مشخص گردید که وضعیت نفت‌زایی سنگ‌های منشأ در چاههای نفت حفر شده در مقایسه با وضعیت آنها در ناودیس‌های مجاور تفاوت چشمگیری دارند. این تفاوت به گونهای است که برای مثال سازند پابده در تاقدیس پازنان به نفت‌زایی نرسیده است در حالیکه در ناودیس شمالی، این میدان در پیک فرایند نفت‌زایی قرار دارد. تاریخچه هیدروکربن‌زایی سنگ‌های منشأ بدست آمده در این مطالعه نشان میدهد که میزان هیدروکربن تولیدی سنگ منشأ پابده و کژدمی در ناودیسها بسیار بیشتر از تاقدیسها است. همچنین سازندهای گرو و سرگلو بیش از سنگ‌های منشأ پابده و کژدمی نفت‌زایی کردهاند.
رسول اجل لوئیان؛ ابراهیم کثیری دولت آبادی؛ مهرداد پسندی؛ محسن رضایی
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 119-136
چکیده
یکی از مهمترین پارامترها در طراحی و احداث سدها مسئله نشت آب از محل پى و تکیه گاه ها است که علاوه بر هدر رفتن آب ذخیره شده در پشت سد، پایدارى سازه سد را نیز به خطر مى اندازد. بدین منظور مطالعات وسیعی جهت تعیین مقدار نفوذپذیری توده سنگ های ساختگاه سد و روش های آب بندی آن انجام شده است. در این ارتباط، مقاله حاضر بطور موردی به موضوع نشت ...
بیشتر
یکی از مهمترین پارامترها در طراحی و احداث سدها مسئله نشت آب از محل پى و تکیه گاه ها است که علاوه بر هدر رفتن آب ذخیره شده در پشت سد، پایدارى سازه سد را نیز به خطر مى اندازد. بدین منظور مطالعات وسیعی جهت تعیین مقدار نفوذپذیری توده سنگ های ساختگاه سد و روش های آب بندی آن انجام شده است. در این ارتباط، مقاله حاضر بطور موردی به موضوع نشت در سد تنگاب پرداخته است. بر اساس مطالعات زمین شناسی سه نوع توده سنگی در منطقه مورد مطالعه مشاهده می گردد که شامل سروک - ایلام، کژدمی و زون خردشده می باشند. سازند کژدمی که شامل شیل و آهک شیلی است، در زیر سازندهای آهکی سروک - ایلام قرار دارد و زون خردشده در بین این دو واحد سنگی واقع گردیده است. با توجه به تعدادی از آزمایش های فشار آب (لوژان) در واحد های سنگی ذکر شده واقع در تکیه گاه چپ و راست، موضوع نشت در این ساختگاه مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس شاخص نفوذپذیری ثانویه (SPI) و داده های حاصل از آزمایش لوژان و همچنین ویژگی های مغزه های حفاری، نفوذپذیری توده های سنگی بررسی گردید. در میان این سه واحد سنگی زون خردشده بیشترین میزان نفوذپذیری را دارد و کمترین نفوذپذیری متعلق به سازند کژدمی است. بر اساس طبقه بندی SPI شیل و آهک شیلی سازند کژدمی در رده عالی قرار می گیرد و نیاز به بهبود آن نیست. اما، به دلیل نفوذپذیری بالای توده های سنگی دیگر، آب بندی ضروری است. سازند کژدمی در بستر سد می تواند نقش یک لایه غیر قابل نفوذ را ایفا نماید، بنابراین به نظر می رسد پرده تزریق باید به این سازند متصل شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بجز برخی موارد، همبستگی خوبی میان مقادیر SPI و RQD وجود دارد و بر همین اساس نوع و ترکیب دوغاب جهت پرده تزریق قابل پیش بینی است. نتایج نشان می دهد که بیشترین میزان نشت آب از تکیه گاه راست می باشد و در صورت انجام موفق عملیات تزریق مقدار نشت به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
حبیب اله ترشیزیان
دوره 27، شماره 2 ، تابستان 1390، صفحه 137-162
چکیده
حوضه پلایای ساغند با مساحتی حدود 2200 کیلومتر مربع، در ایران مرکزی و در استان یزد واقع شده است. از نظر زمین شناسی، تشکیل این حوضه مربوط به فعالیت های زمین ساختی پلیوکواترنری است. تحت تاثیر این حرکات، یک چاله یا فروافتادگی بزرگ ساختمانی تشکیل و به تدریج هرز آب های سطحی موجود، درون آن جمع گردید. با تبخیرآب درون چاله ...
بیشتر
حوضه پلایای ساغند با مساحتی حدود 2200 کیلومتر مربع، در ایران مرکزی و در استان یزد واقع شده است. از نظر زمین شناسی، تشکیل این حوضه مربوط به فعالیت های زمین ساختی پلیوکواترنری است. تحت تاثیر این حرکات، یک چاله یا فروافتادگی بزرگ ساختمانی تشکیل و به تدریج هرز آب های سطحی موجود، درون آن جمع گردید. با تبخیرآب درون چاله حوضه پلایا تشکیل گردید. برون زدگی های سنگی با جنس و سن متفاوت، از پرکامبرین تا عهد حاضر، پیرامون حوضه پلایایی را در بر گرفته و تاثیر زیادی در جنس رسوبات، نوع رخساره های سنگی و نیز نوع واحدهای زمین ریختی حوضه داشته است. پس از پردازش اطلاعات رقومی خام ماهواره با رنگ های کاذب و تهیه نقشه دورسنجی منطقه مورد مطالعه، با انجام مطالعات صحرایی، 3 واحد 9 تیپ و15 رخساره زمین ریختی تفکیک و نقشه زمین ریخت شناسی حوضه پلایا تهیه گردید. نمونه برداری سطحی و تحت الارضی از رسوبات حوضه پلایا انجام و مطالعات ساخت و بافت رسوبات در صحرا و در آزمایشگاه به انجام رسید. در نتیجه چهار مجموعه رخساره ای جریان خرده دار، رودخانه ای، بادی و دریاچه ای شامل12 رخساره سنگی Gms, Gmg, Gt, Sp, St, Sh, Sr. Sl, Fsm, Fl, Fm, P در این رسوبات شناسایی شد . * نویسنده: 09155157457 Email: h.torshizian@yahoo.com
